________________
८६
८६ संयुक्त व्यंजनातील अवयवांचे संयोग
समानीकरणाचा नियम संयुक्तव्यंजनांना कसा लागतो, हे पाहण्यापूर्वी संयुक्त व्यंजनात अवयवांचे संयोग कसे असू शकतात, हे पाहणे उद्बोधक ठरेल. ह् सोडून स्पर्श, अनुनासिक, ऊष्म व अंतस्थ यांचे परस्पर संयोग पुढीलप्रमाणे असू
शकतात:
(अ) प्र.अ. + द्वि.अ.
स्पर्श + स्पर्श
स्पर्श+ अनुनासिक ( अनुनासिक+स्पर्श
[+ ऊष्म
स्पर्श + ऊष्म+स्पर्श
स्पर्श
+ अंतस्थ
अंतस्थ + स्पर्श
ऊष्म + ऊष्म
ऊष्म+स्पर्श
स्पर्श+उष्म
ऊष्म+ अनुनासिक
अनुनासिक+ऊष्म
ऊष्म+अंतस्थ
अंतस्थ+ऊष्म
अर्धमागधी व्याकरण
(आ) प्र.अ. + द्वि.अ.
(ई)
अनुनासिक + अनुनासिक अनुनासिक+स्पर्श
स्पर्श+अनुनासिक अनुनासिक+ऊष्म
ऊष्म + + अनुनासिक
अनुनासिक + अंतस्थ । -अनुनासिक)
अंतस्थ+
अंतस्थ+अंतस्थ
अंतस्थ + स्पर्श २
स्पर्श+अंतस्थ अंतस्थ+अनुनासिक अनुनासिक+अंतस्थ
अंतस्थ+ऊष्म
ऊष्म + अंतस्थ
१
ह् हा अवयव असलेल्या संयुक्तव्यंजनांचा पुढे स्वतंत्रपणे विचार केला
आहे.
२ वैचारिक दृष्ट्या जरी हे संयोग शक्य असले तरी प्रत्यक्षांत मात्र त्यातील काही संयोग आढळत नाहीत. उदा. अंतस्थ + स्पर्श या जोडीत पहिला अवयव य् किंवा व् आढळत नाही. (घाटगे, पृ. ४४ पहा).
