________________
प्रकरण २० : प्रयोगविचार
३२७
(अ) (१) (सो हिंडइ।) ते तं हिंडावेंति। (२) (लोहदंडो तवइ।) - देवी (राणी) लोहदंडं तावेइ। (३) (दमयंती नच्चइ।) दमयंति नलो नच्चावेइ। (४) (पीडा उप्पज्जइ।)-भमरा पीडं उप्पायंति। (५) (कालरझे भमइ।) चंदाइच्चबइल्ला कालरहट्टं भमाडेति। (६) (रयणवुट्ठी पडइ।) पाडेंति रयणवुढेि देवा। (७) (सप्पे कीडंति।) एस सप्पे कीडावेइ।
(आ) (१) (अहं अपुव्वं सुणेमि।) - जो मं अपुव्वं सुणावेइ।
((२) थणगं पियंता दारगो वा कुमारिया।) - थणगं पिज्जएमाणी दारगं वा कुमारियं।)
(ख) प्रयोजक धातूंचा कर्मणि प्रयोग :
(१) अकर्मक धातु व ज्या धातूंचे मूळ कर्ते प्रयोजक कर्तरि रचनेत द्वितीयेत जातात त्यांच्या प्रयोजक कर्मणि रचनेत जो शब्द द्वितीयेत असेल - म्हणजे मूळ कर्ता - त्याची प्रथमा', प्रयोजक कर्तरि रचनेतील कर्त्याची तृतीया व प्रयोजक कर्मणि क्रियापद प्रथमेतील शब्दाच्या पुरुष-वचनाप्रमाणे असते.
उदा.
(अ) (१) (सुरसेलो न कयाइ वि चलइ। पलयपवणा सुरसेलं न कमाइ वि चालेंति।) ण कमाइ वि सुरसेलो चालिज्जइ पलमपवणेहिं।
(२) (एसो मरइ। जक्खो एवं मारेइ।) एसो जक्खेण मारिज्जइ।
(३) (न य भगवं चलइ झाणाओ। न य भगवं चालेइ झाणाओ तिहुयणं पि।) न य भगवं चालिज्जइ झााणओ निहुयणेणावि।
(४) (पाणीणो वहति। विसयतण्हा पाणिणो वाहेइ।) पाणिणो वाहिज्जंति विसयतण्हाए। (५) (पाणिणो भमंति। पाणिणो भमाडेइ कालपरिणई।) पाणिणो भमाडिजंति कालपरिणईए। (आ) भक्षणार्थक', ज्ञानार्थक धातूंच्या बाबतीत वरील प्रमाणेच रचना. (१) (सप्पिणी छीरं पिवइ। को सप्पिणिं छीरं पाएइ।) केण पाइया सप्पिणी
१
आपटे, पृ. ३२ पहा. अर्धमागधीत प्रायः द्वितीयेतील मूळचे कर्तृपदच प्रथमेत आलेले आढळते. (संस्कृतमध्ये दुसरे द्वितीयान्त पदही विकल्पाने प्रथमेत येत असते)
