________________
प्रकरण १९ : समासविचार
३११
ख) १) अंड्या-अंडाओ जाय त्ति। २) अत्तओ-अत्तणो जाओ त्ति। ह्न) कुलया-कुलाओ जाय वि।
ग) १) सुलहो-सुहेणं लब्भइ त्ति। २) दुल्लहं-दुक्खेण लब्भइ त्ति । ३) सुयरं-सुहेण कीरइ त्ति। ४) दुत्तरो-दुक्खेणं तीरइ त्ति। ५) दुप्परए-दुक्खेण पूरिज्जइ
घ) काही अनियमित उपपद तत्पुरूष असे :
१) परंतवो-परं तावेइ त्ति। २) तुरंगमो-तुरेण गच्छइ त्ति। तुरंग, तुरंगम, भुयंग, भुयंगम इत्यादी
ऊ) नञ तत्पुरूष :
नत्र तत्पुरूष समासात पूर्वपद नकारदर्शक अव्यय असते. त्या नकारदर्शकाचा स्वरादि शब्दापूर्वी 'अण्' व व्यंजनादि शब्दापूर्वी ‘अण' व व्यंजनादि शब्दापूर्वी अ झालेला असतो. विग्रहात 'न' चा उपयोग केला जातो.
उदाहरणे क) १) अहिंसा - न हिंसा । २) अकालो - न कालो । ३) अणसणं - न असणं ४) अणायारो - न आयारो ५) अणारिया - न आरिया। ६) अपच्छ- न पच्छ ।
ख) १) अदीणो - न दीणो। २) अणवजं - न अवजं। ३) अणिच्चं - न निच्चं। ४) अविणीयं – न विणीयं ५) असंसत्तं - न संसत्तं । ६) अदिन्नं - न दिन्नं । ७) अणागयं - आगयं ।
१ २
उत्तरपद नाम, विशेषण काही समासात नकारदर्शक 'न' तसाच राहिलेला आढळतो. उदा. : नक्खत्तं-न झरइ त्ति। नउलं-नकुलं अस्स । नमुई-न मुंचइ त्ति नपुंसगोन पुंसगो।
