________________
प्रकरण ९ : संधिविचार
ई)
आ + आ = आ : सिविया + आरूढ = सिवियारूढ, नावा + आरूढ = नावारूढ, चिंता + आउर = चिंताउर, कोइला + आलाव कोइला लाव, लज्जा + आइ = लज्जाइ, परंपरा + आगय = परंपरागय, जाला + आउल = जालाउल ( ज्वालाकुल)
उ) इ, ई + इ, ई = ई : भूमि + ईसर = भूमीसर, सूरि + ईस
सूरीस, कोडि + ईसर = कोडीसर, पुढवी + ईसर = पुढवीसर, मेइणी + ईसर
मेइणीसर
=
१
ऊ) उ, ऊ + उ, ऊ = ऊ : गुरु + उवएस
गुरूवएस, साहु + उवएस साहूवएस, बहु + उवसग्ग = बहूवसग्ग, भाणु + उदय = भाणूदय, बहू +
३
=
=
ई - इ : दूई + इत्थी = दूइत्थी, जइ + इच्छा
मुणिंद.
=
उवयार = बहूवार
क) वरीलप्रमाणे संधि होऊन आलेल्या आ, ई, ऊ पुढे संयुक्तव्यंजन वा अनुस्वार असल्यास त्यांचे अनुक्रमे अ, इ, उ, होतात.
आ-अ : कोह + अग्गि = कोहग्गि, देस + अंतर = देसंतर, कोह+ अंध कोहंध.
==
-
१६१
=
=
=
ऊ
उ : साहु + उत्त = साहुत्त, बाहु + उद्धरिय = बाहुद्धरिय
१४० अ, आ पुढे ह्रस्व अथवा दीर्घ इ, ई व उ, ऊ असल्यास त्यांचा संधि
अनुक्रमे ए व ओ होतो.
१)
धणेस,
=
परम
अ + इ, ई = ए : राय + इसि = राएसि, वास (व्यास) + इसि = वासेसि, न + इच्छइ = नेच्छइ, मगह + ईस = मगहेस, धण + ईस + ईसर = परमेसर, दिण + ईस = दिणेस, जिण + ईसर = जिणेसर, + ईस = सुरेस, तुच्छ + ईहिय = तुच्छेहिय.
सुर
जइच्छा, मुणि + इंद
कधी कधी इ पुढे इ असता एका इ चा लोप होऊन संधि इ झालेला आढळतो.
जंसि + इमे = जंसिमे, संति + इमे = संतिमे (पिशेल, पृ. १३२) सुर १५.२४८
संस्कृतमधून आलेले असे संधि मराठीत आहेतच : दिनेश, महेश, उमेश, रमेश, परमेश्वर, शुद्धोदक, धर्मोपदेश, पुण्योदय इ.
