________________
૮૬
આત્માનુશાસન
ભાવાર્થ આ મિથ્યાદર્શનાદિ દોષ છે, એની ઉત્પત્તિ નિયમથી દર્શનમોહનીય આદિથી થાય છે તથા આ સમ્યગ્દર્શનાદિ ગુણો છે, એની ઉત્પત્તિ દર્શનમોહનીયના ઉપશમ, ક્ષય કે ક્ષયોપશમ આદિથી થાય છે આમ નિશ્ચય કરીને જે છોડવા યોગ્ય કારણોને છોડે છે અને હિતનાં કારણોનો સ્વીકાર કરે છે તે વિદ્વાન છે, તે જ સમ્યક્ ચારિત્રવાળો છે તથા તે જ સુખ અને યશનો નિધિ (ખજાનો) પણ છે.
શ્લોક-૧૪
-
साधारणौ सकलजन्तुषु वृद्धिनाशौ जन्मान्तरार्जितशुभाशुभकर्मयोगात् धीमान् स यः सुगतिसाधनवृद्धिनाशः तद्व्यत्ययाद्विगतधीरपरोऽभ्यधायि
I
-
||
-
પૂર્વે કરેલાં શુભ અશુભ કર્મોથી જે સંપ્રાપ્ત છે, તે વૃદ્ધિનાશ બધાયને સામાન્યરૂપે પ્રાપ્ત છે; તે વૃદ્ધિનાશ સુગતિ-સાધન કરે બુદ્ધિમાન તે, વિપરીત તેથી દુર્ગતિ જે સાધતા મતિહીન તે. ભાવાર્થ પૂર્વોપાર્જિત શુભાશુભ કર્મના ઉદયથી પરસંયોગરૂપ આયુષ્ય, શરીર, ધનસંપત્તિ આદિની હાનિ-વૃદ્ધિ તો સર્વ સંસારી જીવોને થાય છે; એમાં જીવનું નાના-મોટાપણું ખરી રીતે જરાય નથી. પરંતુ બુદ્ધિમાન પુરુષ તો એ જ કે જે સુગતિનાં કારણોની વૃદ્ધિ અને દુર્ગતિનાં કારણોની હાનિ કરવાના પ્રયત્નમાં નિરંતર સાવધાનપણે પ્રવર્તે છે; જ્યારે બુદ્ધિહીન મૂર્ખ જીવ દુર્ગતિનાં સાધનોની વૃદ્ધિ અને સુગતિનાં સાધનોની હાનિ કરી રહ્યો હોય છે.
શ્લોક-૧૪૯
कलौ दण्डो नीतिः स च नृपतिभिस्ते नृपतयो
