________________
આત્માનુશાસન
૭૩
કઠા.
સ્ત્રીરૂપ વિષે વિષ એ ખરું, પ્રતિકૂળ સ્ત્રીથી તું થતાં, તે ક્રૂર તુજ પાછળ ભમે, તેની સમીપ ન જા ભાવાર્થ (આ મોક્ષમાર્ગમાં પ્રયાણ કરનાર, સમ્યગ્દર્શનાદિ ચાર આરાધનામાં તત્પર સાધકને નિર્વિઘ્નપણે મુક્તિપુરી પહોંચી જવામાં પ્રબળ વિઘ્નરૂપ કોણ થાય છે તે હવે પાંચ શ્લોકથી જણાવી તેથી સાવચેત રહેવા ઉપદેશે છે. અહીં સ્ત્રીને દોષરૂપ ન ગણતાં કામરૂપ વિષયવિકાર ભાવોને દોષરૂપ ગણી મોક્ષમાર્ગમાં વિઘ્નભૂત કહ્યા છે. આ ઉપદેશ સ્ત્રી-પુરુષ બન્નેને ઉદ્દેશીને છે એમ ગણી સ્ત્રી-પુરુષ બન્નેએ કામને જીતવા ઉદ્યમી થવા યોગ્ય છે.)
-
લોકમાં કેટલાક સર્પોને દૃષ્ટિવિષ સર્પો કહેવાય છે પણ એ યોગ્ય નથી, કારણ કે દૃષ્ટિવિષપણું તો ખરી રીતે તે સ્ત્રીઓમાં રહ્યું છે કે જેમના અર્ધવિલોકનરૂપ કટાક્ષથી સંસારી જીવ સર્વ પ્રકારે કામાગ્નિથી અતિશય બળી ઊઠે છે, સંતપ્ત થઈ જાય છે. હે સાધક! તું તેની વિરુદ્ધ વર્તન કરી રહ્યો છે, તેથી તે તારા પ્રત્યે અતિશય ક્રોધયુક્ત થઈને અહીં તહીં ભમી રહી છે. તે સ્ત્રીના રૂપમાં કેવળ વિષ જ છે. તેથી તું તેની સમીપ ન જા. તેની દૃષ્ટિથી પણ સદાય દૂર રહે.
શ્લોક-૧૨૦
क्रुद्धाः प्राणहरा भवन्ति भुजगा दष्ट्वैव काले क्वचित् तेषामौषधयश्च सन्ति વાવ: सद्यो विषव्युच्छिदः । हन्युः स्त्रीभुजगाः पुरेह च मुहुः क्रुद्धाः प्रसन्नास्तथा योगीन्द्रानपि तान् निरौषधविषा दृष्टाश्च दृष्ट्वापि च ।। -જો સર્પ ક્રોધિત ક્વચિત્ હરતા પ્રાણ દંશ દઈ કદી, વળી સદ્ય તે વિષ નાશ કરવા ઔષધિઓ પણ ઘણી; સ્ત્રીસર્પ ક્રોધિત હોય વા સંતુષ્ટ તો પણ તે હણે, જોનાર કે જોયેલ યોગીન્દ્રો વગેરે સર્વને;
