________________
૬૦
આત્માનુશાસન
જાણી, કોઈ બીજાને આપ્યા વિના, એમ ને એમ ત્યાગ કરીને ચાલ્યા જાય છે. ત્રીજા કોઈ મહાવિવેકી પુરુષ લક્ષ્મી આદિ અહિતકારી છે એમ પ્રથમથી જ જાણીને તેને એકઠી જ નથી કરતા. આ પ્રમાણે એક એકથી ચઢિયાતા આ ત્રણ પ્રકારના ત્યાગીઓ ઉત્કૃષ્ટ છે.
શ્લોક-૧૦૩
विरज्य સંપરઃ सन्तस्त्यजन्ति किमिहाद्भुतम् । मा वमीत् किं जुगुप्सावान् सुभुक्तमपि भोजनम् ॥ વૈરાગ્ય પામી સંત ત્યાગે સંપદા, આશ્ચર્ય શું? મિષ્ટાન્ન પણ, થાતાં જુગુપ્સા, કાં વષે ના સુશ શું? ભાવાર્થ સત્પુરુષો વિરક્ત થઈ સર્વ વિષયસાધનરૂપ સંપદાને તજી દે છે, એમાં આશ્ચર્ય શું છે? સુજ્ઞપુરુષ ભાવથી કરેલું ભોજન પણ, તેના ઉપર ગ્લાનિ થતાં તરત જ વમન નથી કરતો શું? અર્થાત્ કરે છે.
શ્લોક-૧૦૪
श्रियं त्यजन् जडः शोकं विस्मयं सात्त्विकः स ताम् । करोति तत्त्वविच्चित्रं न शोकं न च विस्मयम् ॥
સંપત્તિ તજતાં શોક જડને, ગર્વ સાત્ત્વિકજન ઉરે; આશ્ચર્ય! કે ના શોક વિસ્મય, કાંઈ તત્ત્વજ્ઞો કરે. ભાવાર્થ મૂર્ખ અને પરાક્રમરહિત મોહી પુરુષો વશે કે કવશે એ લક્ષ્મીનો ત્યાગ થતાં કે કરતાં શોક કરે છે, અતિ ઝૂરે છે અને પરાક્રમશીલ સાત્ત્વિક પુરુષો એ લક્ષ્મીને છોડતાં ગર્વ પામે છે; જ્યારે તત્ત્વજ્ઞાની પુરુષો એ લક્ષ્મી આદિનો ત્યાગ કરતા શોક કે અભિમાન કાંઈ જ કરતા નથી, સમભાવે પરમ સુખમાં રહે છે એ પરમ આશ્ચર્ય છે!
-
