________________
૫૧
આત્માનુશાસન વૃદ્ધત્વમાં તું અર્ધમૃત! ક્યાં ભવસફળતા ધર્મથી? ભાવાર્થ – આ જીવ બાલ્યાવસ્થામાં શરીર પરિપુષ્ટ નહીં હોવાથી હિત અહિતને જાણતો નથી. યુવાવસ્થામાં કામથી અંધ બનીને સ્ત્રીરૂપ વૃક્ષોથી સઘન એવા યૌવનરૂપ વનમાં વિષયસામગ્રીની ખોજમાં વિચરે છે, તેથી તેમાં પણ તે હિતાહિતને જાણતો નથી. મધ્યમ (પ્રૌઢ) વયમાં પશુ સમાન અજ્ઞાની થઈને, વધેલી તૃષ્ણાને શાંત કરવા માટે ખેતી, વેપાર આદિ દ્વારા ધન કમાવામાં તત્પર રહી ખેદખિન્ન થયા કરે છે. તેથી આ અવસ્થામાં પણ હિતાહિતને જાણતો નથી. વૃદ્ધાવસ્થામાં શરીરની શિથિલતાને કારણે અડધા મરેલા જેવો થઈ જાય છે. તેથી તેમાં પણ હિતાહિતનો વિવેક રહેતો નથી. આવી દશામાં હે ભવ્યા! કઈ અવસ્થામાં તું ધર્મનું આચરણ કરીને આ જન્મ સફળ કરી શકીશ?
• શ્લોક-60 बाल्येऽस्मिन् यदनेन ते विरचितं स्मर्तुं च तन्नोचित मध्ये चापि धनार्जनव्यतिकरैस्तन्नास्ति यन्नापितः । वार्द्धक्येऽप्यभिभूय दन्तदलनाद्याचेष्टितं निष्ठुरं पश्याद्यापि विधेर्वशेन चलितुं वाञ्छस्यहो दुर्मते ॥ ર! બાળકાળે અહિત વિધિકૃત, સ્મરણને પણ યોગ્ય નહીં, ધનકાજ દુઃખો મધ્ય વયમાં વિધિથી શાં પામ્યો નહીં? વૃદ્ધત્વમાં દતાદિ તોડી પરાભવ કરતું અતિ, એ અદય વિધિવશ ચાલવા ઇચ્છે હજુ શું દુર્મતિ? ભાવાર્થ – હે દુબુદ્ધિ પ્રાણી! બાલ્યાવસ્થામાં એ વિધિએ તારું જે અહિત કર્યું છે તેનું સ્મરણ કરવું પણ યોગ્ય નથી. મધ્યમ અવસ્થામાં પણ એવાં કોઈ દુઃખ નથી કે જે તેણે ધન ઉપાર્જન આદિ કષ્ટપ્રદ કાર્યો દ્વારા તને પ્રાપ્ત કરાવ્યાં ન હોય. વૃદ્ધાવસ્થામાં પણ તારો પરાભવ કરીને નિર્દયતાપૂર્વક તારા દાંત
