________________
जीवितोत्सवम् ।
प्रसुप्तो मरणाशङ्कां प्रबुद्धो प्रत्यहं जनयन्नेष तिष्ठेत् कार्य कियच्चिरम् ॥
આત્માનુશાસન શ્લોક-૪૨
-
સૂતો તીં શંકા મરણની, કરે ઉત્સવ જાગતો; રે! આમ કાયામાં સદા, ત્યાં દીર્ઘ શી સ્થિતિ ધારતો? ભાવાર્થ રોજ જ્યારે જીવ સૂએ છે ત્યારે મડદા જેવો બનીને મરેલો હોય એવી આશંકા ઉપજાવે છે અને જ્યારે જાગે છે ત્યારે બધું ભૂલી જઈ જીવનને ઉત્સવરૂપ મનાવવા ચેષ્ટા કરે છે. આવી અસ્થિર તેની દશા છે! તો આ ક્ષણિક શરીરમાં તે કેટલો કાળ ટકશે? અર્થાત્ બહુ થોડો કાળ આ શરીરમાં રહીને અંતે આ શરીર તેને છોડવું જ પડશે.
શ્લોક-૪૩
सत्यं वदात्र यदि जन्मनि बन्धुकृत्यमाप्तं त्वया किमपि बन्धुजनाद्धितार्थम् । एतावदेव परमस्ति मृतस्य पश्चात् संभूय कायमहितं तव મસ્ક્રૂત્તિ ||
૪૭
—
મળીને મળીને સૌ કરે, ભસ્મ બાળીને કરે.
આ જન્મમાં બન્ધુજનોએ બંધુકાર્ય કયું કર્યું? હિતકારી જે તુજ આત્મને, તે સત્ય કહેજે, કંઈ કર્યું? હા, કાર્ય મોટું એટલું સાથે કે મરણ પછી તુજ તન-અરિની ભાવાર્થ હે ભાઈ! તું સાચું કહે છે કે આ સંસારમાં તારા બંધુજનોએ આજ સુધીમાં કોઈ બંધુકૃત્ય તારા પ્રત્યે કર્યું છે? અથવા તેમણે તારું કંઈ હિત કર્યું છે? દુઃખરૂપ બંધનોમાંથી છોડાવે તે બંધુ. તારા બંધુઓએ તને સંસારનાં દુ:ખમાંથી છોડાવવા માટે કંઈ પણ ઉપકાર કર્યો છે? હા, તેઓ એટલું કરે છે કે તારા મરણ પછી બધા એકઠા મળીને તારા શત્રુને
