________________
૪૬
આત્માનુશાસન ભાવાર્થ – જે સ્ત્રીના શરીરને અજ્ઞાનીજન દુર્લભ માને છે તે સ્ત્રીના શરીરમાં હે ભવ્યી તું શા માટે અનુરક્ત થઈ રહ્યો છે? એ સ્ત્રીનું શરીર તો પુણ્ય કે સુખ કે નિજ આત્મહિતરૂપ લીલા નંદનવનને ભસ્મીભૂત કરવા અગ્નિની જ્વાળાઓના સમૂહ સમાન બનીને નરકનાં દુઃખો પ્રાપ્ત કરાવવા ખૂલેલા મહાભયાનક દ્વાર સમાન છે. તથા જે સ્ત્રી-શરીરને તે વારંવાર વસ્ત્રાભરણાદિથી અલંકૃત કરી ઉપકૃત કર્યું છે, તેણે તારી વિરુદ્ધ વર્તીને શું તને અપકાર નથી કર્યો ? અર્થાત્ અવશ્ય કર્યો છે. માટે એવા કૃતઘ્ન સ્ત્રી શરીરમાં તારે અનુરાગ કરવો ઉચિત નથી.
શ્લોક-૧ व्यापत्पर्वमयं विरामविरसं मूलेऽप्यभोग्योचितं विष्वक्षुत्क्षतपातकुष्ठकुथिताधुग्रामयैश्छिद्रितम् । मानुष्यं घुणभक्षितेक्षुसदृशं नामकरम्यं पुनः । निःसारं परलोकबीजमचिरात्कृत्वेह सारीकुरु ॥ નરતન સડેલા ઇસુવત્ છે, નામથી જ સુરખ્ય જ્યાં, આપત્તિરૂપ પીરાઈ, અંતે નીરસ, મૂળ અભોગ્ય ત્યાં; ભૂખ કોઢ ઘા દુર્ગન્ધ રોગે છિદ્રયુક્ત અપાર એ, પરલોક અર્થે બી ગણી, કર સારરૂપ અસાર એ. ભાવાર્થ – આ મનુષ્યપર્યાય ઘુણ નામના કીડાથી સર્વાગ ખવાયેલા શેરડીના સાંઠા જેવી છે. એ સડેલા સાંઠાની જેમ મનુષ્યનું જીવન પણ વચમાં આપત્તિઓરૂપ ગાંઠોથી ભરેલું છે; અંતમાં રસ વગરનું, નીરસ છે તથા તેનું મૂળ પણ ભોગવવા યોગ્ય નથી. વળી તે સવાગે સુધા, ક્ષતપાત (ઘા), કોઢ, દુર્ગધ આદિ ભયાનક રોગોથી છિદ્રોવાળું છે. માત્ર નામનું રમણીય એવું આ મનુષ્યજીવન નિઃસાર છે. તે ભવ્ય! તેને પરલોકનું સાધન કરવામાં ગાળી સારરૂપ બનાવી લે.
