________________
આત્માનુશાસન
૪૩ વચમાં રાખી નીચે દુષ્ટ અસુરકુમાર દેવો અને નારકીઓને રહેવાના સ્થાનરૂપ સાત નરકભૂમિ રાખી, મનુષ્યલોકના અઢી દ્વિીપની ચારે બાજુ એક પછી બીજો એમ અસંખ્યાત દ્વિપ અને સમુદ્ર રાખ્યા. તેની પણ બહાર ઘનવાત, ઘનોદધિવાત અને તનુવાત એ ત્રણ વાતવલય રાખી તેની ચારે બાજુ આકાશ રાખ્યું. ઉપર વૈમાનિક દેવોને સ્થાપિત કર્યા. આટલું બધું કરવા છતાં પણ ન તે વિધિરૂપ મંત્રી કે ન કોઈ ચક્રવર્તી આદિ રાજા એ મનુષ્યની રક્ષા કરી શકે છે. અહો! યમ અત્યંત અલંધ્ય છે! અર્થાત્ મૃત્યુથી બચાવવા કોઈ સમર્થ નથી.
શ્લોક-૭૬ अविज्ञातस्थानो ___व्यपगततनुः પાપતિન: खलो
राहुर्भास्वद्दशशतकराक्रान्तभुवनम् । स्फुरन्तं भास्वन्तं किल गिलति हा कष्टमपरः परिप्राप्ते काले विलसति विधौ को हि बलवान् ॥ અજ્ઞાત સ્થાન, રહિત તન, ખલ, કૃષ્ણ રાહુ રવિ મસે, જળહળ સહસ કરોથી જેના, ભુવન ઘોતિત ઉલ્લસે; હા કષ્ટી અવસર પ્રાપ્ત થાતાં, વિધિ ગતિ બળવાન છે, રે! મોતથી અંતે બચાવા કોઈ શક્તિમાન છે? ભાવાર્થ – જેને રહેવાનું સ્થાન અજ્ઞાત છે, જે શરીરથી રહિત છે તથા જે પાપથી મલિન અર્થાત્ કાળો છે એવો એ દુષ્ટ રાહુ હજારો પ્રકાશમાન કિરણોરૂપી હાથોથી ભુવનમાં વ્યાપી રહેલા જળહળતા સૂર્યને પણ ગળી જાય છે એ ઘણા ખેદની વાત છે! તેવી જ રીતે ગમે તેવા બળવાન પ્રાણીને પણ કાળથી બચાવી શકે તેવો કોઈ નથી. અથવા આયુ પૂર્ણ થતાં કોઈ ગમે તેવા બળવાન પણ કોઈ પણ ઉપાયોથી બચી શકે તેમ નથી. એમ જાણી મૃત્યુને જીતવાનો પહેલેથી જ પુરુષાર્થ કરી મરણ સમયે નિર્મોહી અસંગ ભાવથી આત્મહિત સાધવા માટે જ સદાય
