________________
૪૨
આત્માનુશાસન
ભાવાર્થ જેનાથી જીવન ટકે છે, એવો જે ઉચ્છ્વાસ તે પણ જ્યારે કષ્ટપૂર્વક ઉત્પન્ન થાય છે અને તેના અભાવમાં તુરત મરણ થાય છે. તો પછી કહો તો ખરા કે પ્રાણીઓને સુખ ક્યાં છે? જીવનમાં સુખ ક્યાંથી અને શાથી?
શ્લોક-૭૪
जन्मतालद्रुमाज्जन्तुफलानि
પ્રદ્યુતાન્યઘઃ ।
अप्राप्य मृत्युभूभागमन्तरे स्युः कियच्चिरम् ॥
રે! જન્મ તાડતરુથી પડતાં, પ્રાણીરૂપ ળ જે બધાં; વચમાં ટકે તે કેટલું? મૃત્યુ રસાતળ પહોંચતાં? ભાવાર્થ જન્મરૂપ તાડના વૃક્ષથી જીવરૂપ ફળ પડતાં પડતાં જ્યાં સુધી નીચે મૃત્યુરૂપ ભૂમિ સુધી ન પહોંચે, ત્યાં સુધી અંતરાળ સમયવર્તી જ જીવનું જીવન છે. અર્થાત્ તાડના વૃક્ષથી તૂટેલું ફળ નીચે પૃથ્વી તરફ પડવા માંડ્યા પછી વચ્ચે ક્યાં સુધી રહે? તેમ જન્મ થયા પછીનું જીવન આયુસ્થિતિમાં ક્યાં સુધી રહે? બહુ જ અલ્પકાળ અને તે પણ અનિયત.
-
શ્લોક-૫
संख्यातीतैर्बहिः
क्षितिजलधिभिः
पवनैस्त्रिभिः
परिवृतमतः
खेनाधस्तात्खलासुरनारकान् । उपरि दिविजान् मध्ये कृत्वा नरान् विधिमन्त्रिणा पतिरपि नृणां त्राता नैको ह्यलङ्घ्यतमोऽन्तकः ॥
નર રક્ષણાર્થે જો વિધિ! નરલોકને મધ્યે ધરી, અગણિત દ્વીપ સમુદ્ર ફરતા વાયુ ત્રણ ગગને કરી; નીચે અસુર નારક અને સુર ઉપર રાખી યત્નથી, રક્ષીશકે ના ચક્રી પણ, મૃત્યુ અલંધ્ય પ્રયત્નથી. ભાવાર્થ – વિધિરૂપ મંત્રીએ મનુષ્યોની રક્ષા માટે મનુષ્યલોકને
