________________
આત્માનુશાસન
૩૯ ભાવાર્થ - ત્યાગી જ્ઞાનીઓનો વિહાર, ગમનાગમન સ્વતંત્રતાપૂર્વક હોય છે, ભોજન દીનતારહિત હોય છે, આર્ય (ઉત્તમ). ગુણીજનોનો સંગ હોય છે. શાસ્ત્રસ્વાધ્યાયરૂપ પરિશ્રમના ફળમાં રાગાદિના ઉપશમરૂપ શાંતિ હોય છે તથા બાહ્ય પરપદાર્થોમાં મંદ પ્રવૃત્તિવાળું મન હોય છે. તેમના આ બધા ગુણો કયા મહાન તપનું પરિણામ છે એ ઘણા કાળથી અતિશય વિચાર કરવા છતાં પણ મને ખબર પડતી નથી.
विरतिरतुला शास्त्रे चिन्ता तथा करुणा परा मतिरपि
सदैकान्तध्वान्तप्रपञ्चविभेदिनी । अनशनतपश्चर्या चान्ते यथोक्तविधानतो भवति महतां नाल्पस्येदं फलं तपसो विधेः ॥ વિરતિ અનુપમ, શાસ્ત્રચિંતન, શ્રેષ્ઠ કરુણા અંતરે, બુદ્ધિ મહા એકાન્ત-તમ-વિસ્તાર નાશ સદા કરે; વિધિયુક્ત અનશન તપશ્ચર્યા અંતકાળે ભય હરે,
પ્રવૃત્તિ મહા પુરુષો તણી, નહિ અલ્પ તપનું ફળ ખરે! ભાવાર્થ – તે ઉપરાંત વિષયોનો અનુપમ ત્યાગ, શ્રુતનો અભ્યાસ, ઉત્કૃષ્ટ દયા, નિરંતર એકાંતવાદરૂપ અંધકારના વિસ્તારને નષ્ટ કરવાવાળી સ્યાદ્વાદરૂપ બુદ્ધિ તથા અંતમાં આગમોક્ત વિધિપૂર્વક અનશનતપનું આચરણ અર્થાત્ આહારત્યાગપૂર્વક સમાધિમરણ - મહાત્માઓની આ સર્વ પ્રવૃત્તિ કોઈ થોડા તપને આચરવાનું ફળ નથી, પરંતુ મહાન તપનું જ ફળ છે.
બ્લોક-૬૯
उपायकोटिदूरक्षे स्वतस्तत इतोऽन्यतः । सर्वतः पतनप्राये काये कोऽयं तवाग्रहः ॥ કોટિ ઉપાય પણ નહીં રક્ષાય નિજ પરથી કદા;
