________________
३८
આત્માનુશાસન
ભાવાર્થ
નિર્ધન મનુષ્ય ધન નહીં હોવાથી દુ:ખી થાય છે તો ધનવાન મનુષ્ય સંતોષ નહીં રહેવાથી દુઃખી થાય છે. આ પ્રકારે ખેદ છે કે નિર્ધન કે ધનવાન, સર્વ પ્રાણી દુઃખ જ અનુભવે છે. જો કોઈ સુખી હોય તો એક ‘સુખી' જ સુખી છે અર્થાત્ તૃષ્ણાથી રહિત, સંતોષવાળા મુનિ જ સુખી છે. સંતોષ જ સુખનું કારણ છે. માટે તેને જ પ્રાપ્ત કરો.
—
શ્લોક-૬૬
परायत्तात् सुखाद् दुःखं स्वायत्तं केवलं वरम् । अन्यथा सुखिनामानः कथमासंस्तपस्विनः ॥
જો અન્યવશ સુખ, દુઃખ તો તે, સ્વવશ ઉત્તમ સુખ ગણ્યું; નહિ તો ‘સુખી’એ નામ ક્યાંથી સંભવે મુનિઓ તશું? ભાવાર્થ ધનવાનોને જે સુખ છે તે પરાધીન છે. તે પરાધીન સુખ કરતાં, પોતાની ઇચ્છાનુસાર અનશન આદિ તપ કરનાર તપસ્વીઓને દેખાતાં કષ્ટ કે દુ:ખ એ સારાં જ છે. કારણ કે જો એમ ન હોય તો તપશ્ચરણ કરનારા મુનિઓ ‘સુખી’ નામથી કેમ ઓળખાય?
શ્લોક-૬૭
विहरणमकार्पण्यमशनं
यदेतत्स्वच्छन्दं સહાય: संवासः श्रुतमुपशमैकश्रमफलम् । मनो मन्दस्पन्दं बहिरपि चिरायाति विमृशन् न जाने कस्येयं परिणतिरुदारस्य तपसः ।।
નિજવશ વિહાર, અદીનતા આહારમાં, જ્ઞાનીતણાં, નિજવાસ આર્યો સાથ, શ્રુત અભ્યાસ શમ શ્રમફળ ગણ્યાં; મન મન્દવૃત્તિ બાહ્યગમને, દીર્ઘકાળ વિચારતાં, પરિણામ આવાં શ્રેષ્ઠ ના જાણું ક્યા તપનાં થતાં?
