________________
આત્માનુશાસન
૩૩
અગ્નિની જ્વાળાઓથી અવશ્ય બળી રહ્યું છે. શું તેણે ગર્જના કરી રહેલા યમરાજાનાં વાજિંત્રોના ભયાનક નાદ સાંભળ્યા નથી? અન્યથા કયા કારણે આ પ્રાણી દુઃખનું કારણ એવી એ મોહનિદ્રાને તજી દેતો નથી?
શ્લોક-૫૪
तादात्म्यं तनुभिः सदानुभवनं पाकस्य दुष्कर्मणो
व्यापारः समयं प्रति प्रकृतिभिर्गाढं स्वयं बन्धनम् I निद्रा विश्रमणं मृतेः प्रतिभयं शश्वन्मृतिश्च धुवं जन्मिन् जन्मनि ते तथापि रमसे तत्रैव चित्रं महत् ॥
ભવભવે તનતાદાત્મ્યતા, દુઃખ કર્મફળ વેદે અતિ, પ્રતિ સમય જ્ઞાનાવરણ આદિ કર્મબંધ ક્રિયાતતિ; વિશ્રામ નિદ્રા, મરણ ભીતિ, તે અવશ્ય આવતું, તો પણ રમે તું ત્યાં જ એ આશ્ચર્ય ઉર રેલાવતું. ભાવાર્થ આ શરીર સાથે તારો અનાદિ કાળથી ગાઢ સંબંધ છે. શરીરની પરંપરા ચાલી આવી છે અને તેમાં તારો મોહ (મમતા) પણ ચાલુ રહ્યા કર્યો છે. તે શરીર રહેવાથી પાપકર્મના પરિપાકરૂપ દુ:ખ તારે સદા ભોગવવું પડે છે. શરીર હોવાથી જીવને નિરંતર કર્મનો બંધ થયા કરે છે. જ્ઞાનાવરણાદિ આઠેય કર્મની પરંપરા ચાલુ રહે છે. આ પ્રવૃત્તિ ચાલુ રહ્યા કરે છે. તેમાં નિદ્રા એ વિસામો છે. મરણનો ભય તને સદા રહ્યા કરે છે. તોપણ મરણ તો અવશ્ય આવે છે જ. હે વારંવાર જન્મમરણ કરી રહેલા જન્મિન્! તારા જીવનમાં આવાં દુઃખો નિરંતર રહ્યાં છે, છતાં આશ્ચર્ય છે કે તું હજુ તે શરીરાદિમાં જ રમણતા કરી રહ્યો છે!
-
શ્લોક-૫૯
अस्थिस्थूलतुलाकलापघटितं
नद्वं
शिरास्नायुभि
