________________
૩ર
આત્માનુશાસન
શ્લોક-૫૬ लब्धेन्धनो ज्वलत्यग्निः प्रशाम्यति निरिन्धनः । ज्वलत्युभयथाप्युच्चैरहो मोहाग्निरुत्कटः || અગ્નિ વધે ઈન્ધન મળે, તે શાંત ઈન્ધન વિણ થતો;
પણ ઉભયથી વધતો અહો! આ મોહ અગ્નિ અધિક તો. 'ભાવાર્થ – અગ્નિમાં ધન નાંખવામાં આવે તો અગ્નિ વધે છે અને ઈધન કાઢી લેવામાં આવે તો અગ્નિ બુઝાઈ જાય છે, અર્થાત્ શાંત થઈ જાય છે. પરંતુ આશ્ચર્ય છે કે મોહરૂપી અગ્નિ તો સ્વાભાવિક અગ્નિ કરતાં પણ અતિશય ભયાનક છે. કારણ કે વિષયભોગરૂપ ઇધન મળતાં મોહનો દાહ વધે છે અને વિષયભોગરૂપ ઈધન ન મળે તો તેની તૃષ્ણારૂપ દાહ બળતો જ રહે છે. એટલે બને અવસ્થામાં આ વિષયતૃષ્ણારૂપ આગ તો પ્રાણીને બાળ્યા જ કરે છે.
किं
બ્લોક-૫૭ किं मर्माण्यभिनन्न भीकरतरो दुःकर्मगर्मुद्गणः किं दुःखज्वलनावलीविलसितै लेढि देहश्चिरम् ।
गर्जद्यमतूरभैरवरवान्नाकर्णयनिर्णय येनायं न जहाति मोहविहितां निद्रामभद्रां जनः ॥ દારુણ પાપરૂપી ઘણી મધમાખી ના હસતી તને? ચિરકાળથી દુઃખ અગ્નિજ્વાલા બાળતી ના શરીરને? ભયકારી શબ્દો ગર્જતા યમના શું તું સુણતો નથી? ર! જેથી તું આ મોહનિદ્રા દુઃખદ હજુ તજતો નથી? ભાવાર્થ – આ જીવને અત્યંત ભયાનક પાપકર્મરૂપી મધમાખીઓના દંશથી શું પીડા નથી થઈ? અવશ્ય થઈ છે. શું પિંક્તિબદ્ધ દુઃખરૂપ પ્રજ્વલિત અગ્નિની ભયંકર જ્વાળાઓથી એનું શરીર ચિરકાળથી સંતપ્ત થયું નથી? અર્થાત્ દુઃખરૂપ
