________________
આત્માનુશાસન
બ્લોક-૨૨ संकल्प्यं कल्पवृक्षस्य चिन्त्यं चिन्तामणेरपि । असंकल्प्यमसंचिन्त्यं फलं धर्मादवाप्यते ॥ કલ્પિત કલ્પતરુ દીએ, ચિંતિત ચિંતામણિ છતાં;
ઉત્તમ અકથ્ય અચિંત્ય ફળ, સંપ્રાપ્ત ધર્મ થકી થતાં. ભાવાર્થ – કલ્પવૃક્ષથી જે ફળની પ્રાપ્તિ થાય છે તે પ્રાર્થના (સંકલ્પ) કરવાથી થાય છે, તે પણ જેટલી શબ્દ દ્વારા કહી શકાય તેટલી જ થાય છે. ચિંતામણિ રત્ન દ્વારા જે ફળ પમાય છે તે ચિંતિત એટલે મન દ્વારા ચિંતન કરવાથી પમાય છે, તે પણ મનના વિચારથી અધિક નહીં. પરંતુ ધર્મ દ્વારા યાચના કે ચિંતન કર્યા વિના જે ફળ પ્રાપ્ત થાય છે તે અકથ્ય અને અચિંત્ય હોય છે.
- શ્લોક-૨૩ परिणाममेव कारणमाहुः खलु पुण्यपापयोः प्राज्ञाः । तस्मात् पापापचयः पुण्योपचयश्च सुविधेयः ॥ પ્રાજ્ઞો કહે પરિણામ કારણ, પાપપુણ્યતણું ખરે;
તો પાપક્ષય ને પુણ્યસંચય, કાર્ય ભવિનું એ ઠરે. ભાવાર્થ – પ્રજ્ઞાવંત પુરુષો પુણ્ય અને પાપનું કારણ આત્માનાં પરિણામને માને છે. તેથી પોતાના નિર્મળ પરિણામ દ્વારા પાપનો નાશ અને પુણ્યનો સંચય રૂડા પ્રકારે કરવો જોઈએ.
બ્લોક-૨૪ कृत्वा धर्मविघातं विषयसुखान्यनुभवन्ति ये मोहात् । आच्छिद्य तरून् मूलात् फलानि गृह्णन्ति ते पापाः ॥ કરી ધર્મનો જે ઘાત મોહે, વિષયસુખને ભોગવે; તે પાપીઓ તરુ મૂળથી ઉચ્છેદી ફળ શું મેળવે?
