________________
૧૦
આત્માનુશાસન
પદાર્થોમાં રહેલી તત્ત્વશ્રદ્ધા તે પરમાવગાઢ સમ્યક્ત્વ છે.
શ્લોક-૧૫
शमबोधवृत्ततपसां पाषाणस्येव गौरवं पुंसः । पूज्यं महामणेरिव तदेव सम्यक्त्वसंयुक्तम् ॥
શમ બોધ વૃત્ત તપાદિ ગણ, પાષાણ-ભાર-સમા વૃથા; પણ તે જ જો સમ્યક્ત્વયુત, તો પૂજ્ય ઉત્તમ મણિ યથા. ભાવાર્થ આત્મામાં કષાયો મંદ થવાથી જે ઉદ્વેગ મંદ થઈ જાય છે તે શમ છે. પદાર્થોનું જ્ઞાન તે બોધ છે. પાપમય નિંદ્ય આચરણનો ત્યાગ તે વૃત્ત (ચારિત્ર) છે. ઉપવાસ તથા કાયક્લેશાદિ તે તપ છે. આ ચારેય ગુણ જો સમ્યક્ત્વ નથી તો પથ્થરના ભાર જેવા છે. તેનું કંઈ માહાત્મ્ય કે મૂલ્ય નથી. પરંતુ તે જ ગુણો જો સમ્યક્ત્વ સહિત છે તો અમૂલ્ય રત્નસમાન શોભાને અને ઉત્કૃષ્ટતાને પામે છે. એ ચારે ગુણ છે છતાં સમકિત નથી તો તે મનુષ્ય આદરણીય થતો નથી. પણ સમકિત પ્રગટે તો તે જ ગુણોથી એ લોકપૂજ્ય બની જાય છે.
શ્લોક-૧૯ मिथ्यात्वातङ्कवतो हिताहितप्राप्त्यनाप्तिमुग्धस्य । बालस्येव तवेयं सुकुमारैव क्रिया क्रियते ॥
મિથ્યાત્વ રોગ સહિત તું, હિત અહિત ના જાણે કદા; બાળક સમાન તને પ્રથમ, ઉપચાર સુગમ બતાવતા. ભાવાર્થ હે જીવ! મિથ્યાત્વરૂપી જીવલેણ રોગથી તું ગ્રહાયેલો છે. હિતની પ્રાપ્તિ અને અહિતના ત્યાગને જાણવામાં તું બાળક સમાન મુગ્ધ છે. તેથી તારે માટે આ સમ્યક્ત્વ આરાધનારૂપ સરળ ચિકિત્સા કરીએ છીએ કે જે વડે સંસારરોગની વૃદ્ધિનું કારણ એવો તારો મિથ્યાત્વરોગ ટળી જશે અને તું હિતાહિતનો
