________________
૯૪
આત્માનુશાસન
શ્લોક-૧૬૨ निर्धनत्वं धनं येषाम् मृत्युरेव हि जीवितम् । किं करोति विधिस्तेषां सतां ज्ञानैकचक्षुषाम् ॥ ધન જેનું નિર્ધનતા અને જીવિત મૃત્યુ જેમને;
તે જ્ઞાનચક્ષુ જ્ઞાની તો, કરનાર વિધિ શું તેમને? ભાવાર્થ – જે સત્પરુષોને નિર્ધનતા અર્થાત્ ઉત્તમ અકિંચનતા એ ધન છે અને મૃત્યુ એ જ જીવન છે, તે જ્ઞાનરૂપ અદ્વિતીય નેત્રને ધારણ કરનાર મહાત્માઓને કર્મ દ્વારા શું અનિષ્ટ પહોંચી શકે તેમ છે? અર્થાત્ કર્મ તેમનું કંઈ પણ અનિષ્ટ કરી શકે તેમ નથી.
શ્લોક-૧૬૩ जीविताशा धनाशा च येषां तेषां विधिविधिः । किं करोति विधिस्तेषां येषामाशा निराशता || આશા જીવનની તેમ ધનની જેહને, વિધિ તેહને;
આશા નિરાશા જેહને, કરશે વિધિ શું તેહને? ભાવાર્થ – જેને જીવન અને ધનની આશા છે, તેને માટે કર્મ વિધાતારૂપ બને છે; પરંતુ જે મહાભાગ્યને આશારહિતપણું એ જ આશા છે અર્થાત્ આશાનો જ અભાવ વર્તે છે, તેને કર્મ શું કરી શકે એમ છે? અર્થાત્ કર્મ તે મહાત્માઓનું કંઈ બગાડી , શકે એમ નથી.
શ્લોક-૧૬૪ परां कोटिं समारूढौ द्वावेव स्तुतिनिन्दयोः । यस्त्यजेत्तपसे चक्रं यस्तपो विषयाशया ।। આ બે સ્તુતિ નિન્દા તણી ઉત્કૃષ્ટતાએ પહોંચતા; તપ કાજ ચક્ર તજે પ્રથમ, વિષયાશથી તપ ત્યાગતા.
