________________
૯૦
अधो जिघृक्षवो यान्ति यान्त्यूर्ध्वमजिघृक्षवः । इति स्पष्टं वदन्तौ वा नामोन्नामौ तुलान्तयोः ॥ મહવા ચહે તે જાય નીચે, ન ગ્રહે ઊંચે ચઢે; જો, ત્રાજવાનાં ઉપર નીચે જતાં પલ્લાં દાખવે.
ભાવાર્થ ત્રાજવાની બન્ને બાજુએ ક્રમથી થતું નીચે જવાનું અને ઊંચે જવાનું એ સ્પષ્ટ પ્રગટ કરે છે (શિક્ષા આપે છે) કે લેવાની ઇચ્છાવાળો પ્રાણી નીચે અને ન લેવાની (ઉપલક્ષ્યથી, દેવાની) ઇચ્છાવાળો ઉપર જાય છે.
આત્માનુશાસન શ્લોક-૧૫૪
-
શ્લોક-૧૫૫
सस्वमाशासते सर्वे न स्वं तत्सर्वतर्पि यत् । अर्थिवैमुख्यसंपादिसस्वत्वान्निःस्वता
વમ્॥ સૌ ધનિકથી ધન વાંછતા, પણ સર્વ-તર્પી ધન નહીં; ધન વિમુખ અર્થાને કરે તો ભલી નિર્ધનતા કહી. ભાવાર્થ જે મનુષ્ય ધનવાન છે તેની પાસે સૌ ધનની આશા રાખે છે, પરંતુ એ ધન એટલું નથી હોતું કે સર્વ યાચકોને સંતુષ્ટ કરી શકે. માટે યાચકજનોને વિમુખતા ઉત્પન્ન કરાવનાર એ સધનતા કરતાં તો નિર્ધનતા ઉત્તમ છે
શ્લોક-૧૫૬
आशाखनिरतीवाभूदगाधा निधिभिश्च या | सापि येन समीभूता तत्ते मानधनं धनम् ॥
ભાવાર્થ
-
નવ નિધિથી ન ભરાય ખાડો આશનો ઊંડો ઘણો; તે સ્વાભિમાને તો ભરાયે, માન-ધન તે ધન ગણો.
આશારૂપી ખાણ અતિશય અગાધ છે. વળી તે
