________________
आगम
(४०)
आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः) भाग-४ अध्ययनं [१], नियुक्ति: [१०२८-१०२९], विभा गाथा [-], भाष्यं [१५५-१५६], मूलं [१] | गाथा [-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक नियुक्ति एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
प्रत सूत्रांक [१]
दीप अनुक्रम
पेतरभेदेन करणमाह-सादि चक्षुःस्पर्श, चाक्षुपमित्यर्थः, अभ्रादि, आदिशब्दात् शक्रचापादिपरिप्रहः, 'अचक्खुए'त्ति अचाक्षुष-अण्वादि, आदिशब्दाद् ब्यणुकादिपरिग्रहः, करणता चेह कृतिः करणमितिकृत्वा, अन्यथा वा स्वबुद्ध्या योजनीया ॥ सम्प्रति चाक्षुषाचाक्षुषभेदमेव विशेषेण प्रतिपादयति
संघाय-मेअ-तदुभयकरणं इंदाउहाइ पच्चक्खं । दुअअणुमाईयाणं छउमस्थाईणपश्चक्खं ॥१५५ ॥ (भा.) | संघातः संहननं, भेदो विघटनं, तच्छब्देन सङ्घातभेदी परामृश्येते, तश्च तत् उभयं च तदुभयं, सङ्घातभेदतदुभयैः
करणं, क्रियते इति कर्मसाधनः करणशब्दः, सङ्घातभेदतदुभयकरणं इन्द्रायुधादि स्थूलमनन्तपुद्गलात्मकं प्रत्यक्षं, चाक्षुदापमित्यर्थः, तथाहि-अभ्रादीनां क्वचित् केचित् पुद्गलाः संहन्यते एव कचित् केचित् भियन्त एव कचित् केचित संहन्यन्ते। भिद्यन्ते चेति सङ्घातभेदतदुभयकरणं, व्यणुकादीनां आदिशब्दात्तथाविधानन्ताणुकान्तानां पुनः, करणमिति वर्तते, छमस्थादीनां आदिशब्दः खगतानेकभेदप्रतिपादनार्थमाह, अप्रत्यक्षम्, अचाक्षुपमित्यर्थः, उकं विस्रसाकरणम् , अधुना प्रयोगकरणं वक्तव्यम्, तत्र प्रयोगो नाम जीवव्यापारः तेन यद् विनिमोप्यते सजीवमजीवं वा तत् प्रयोगकरणं, उक्तं च-"होइ। पयोगो जीववावारो तेण जं विणिम्मायं । सज्जीवमजीव वा पयोगकरणं तयं बहुहा ॥१॥" एतदेवाहजीवमजीवे पाओगि तु चरिमं कुसुंभरागाई। जीवप्पओगकरणं मूले तह उत्तरगुणे अ॥१५६ ॥ (भा.)
प्रायोगिकं करणं द्विधा-जीवे अजीवे च, जीवप्रायोगिकमजीवप्रायोगिकं चेत्यर्थः, प्रयोगेण निर्वृत्तं प्रायोगिक, तत्र परमम्-अजीवप्रयोगकरणं कुसुंभरागादि, आदिशब्दात् शेषवणोदिपरिप्रहः, एवं तावदल्पवक्तव्यत्वादमिहित ओषतीजीप-|
[२]
था. सू.९४
~239
