________________
आगम (४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप
अनुक्रम
H
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) भाग-३ अध्ययनं [ - ], निर्युक्तिः [ ६०० ], वि०भा० गाथा [-] भाष्यं [ १२६], मूलं [- / गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.. आगमसूत्र [४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक" निर्युक्तिः एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्तिः
समवसरणे
॥ ३१८ ॥
आवश्यके दमित्रविकारारम्भकं यथा वह्निः काठे, श्यामतामात्रमपि वह्निना कृतं काडे बह्निनिवृत्ती न निवर्त्तते, किञ्चित् नित्रश्रीमलय-विकारारम्भकं यथा स एवाग्निः सुवर्णे, तथाहि--अग्निना कृता सुवर्णे द्रवता अग्निनिवृत्ती निवर्त्तते तत्र वास्त्रा दयो दोषा निवर्च्यविकारारम्भ काश्चिकित्साप्रयोगदर्शनात्, यदि पुनरनिवर्त्स्यविकारारम्भका भवेयुस्तहिं न तद्विकारनिवर्त्तनाय चिकित्सा विधीयेत, वैफल्यप्रसङ्गात्, न च वाच्यं मरणात् प्राक्तनदोषा निवर्च्यविकारारम्भका मरणकाले त्वनिवर्त्स्यविकारारम्भका इति, एकस्य एकत्रैव निवर्थ्यानिवर्त्य विकारारम्भकत्वायोगात्, नह्येकमेव तत्रैव निवर्त्स्यविकारम्भकमनिवर्त्स्यविकारारम्भकं च भवितुमर्हति तथा अदर्शनात्, ननु द्विविधो हि व्याधिः – साध्योऽसाध्यश्च तत्र | साध्यो निवर्त्यः, तमेव चाधिकृत्य चिकित्सा फलवती, असाध्योऽनिवर्त्तनीयः, न च साध्यासाध्यभेदेन व्याधिद्वैविध्यममतीतं, सकललोकप्रसिद्धत्वाद्, व्याधिश्च दोषवैषम्यकृतः, ततः कथं दोषाणां निवर्त्यनिवर्त्स्यविकारारम्भकत्वमनुपपन्नमिति, तदप्यसत्, भवन्मतेनासाध्यव्याभ्यनुपपत्तेः, तथाहि - असाध्यता व्याधेः कचिदायुःक्षयात्, तथाहि तस्मिशेष व्याधी समानेऽप्योषधवैद्यसम्पर्के कश्चिन्त्रियते कश्चिन, कचित्पुनः प्रतिकूलकर्मोदयात्, प्रतिकूलकर्मोदयजनितो हि श्वित्रादिव्याधिरौषघसहस्रैरपि कश्चिदसाध्यो भवति एतच्च द्विविधमपि व्याधेरसाध्यत्वमर्हतामेव मते सङ्गच्छते, न भवतो भूतमात्रतत्त्ववेदिनः, क्वचित्पुनरसाध्यो व्याधिर्दोष कृतविकार निवर्त्तन समर्थस्योषधस्याभावात् वैद्यस्य वा, वैद्यीपधसम्पर्काभावे हि व्याधिः प्रसर्पन् सकलमप्यायुरुपक्रमते, ननु वैद्यौषध सम्पर्काभावादेवास्माकमपि पुनरुज्जीवनं न भविव्यति, नहि तदस्ति किञ्चित् औषधं वैद्यो वा यत् पुनरुज्जीवयति, तदप्ययुक्तं, वैद्यौषधे हि दोषविकारनिवर्चनार्थ मिष्वेते,
Jain Education Internatio
For Private & Personal Use Only
~52~
जीवसिद्धिः
॥ ११८ ॥
www.janbay.org