________________
आगम
(४०)
"आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः ) भाग-३ अध्ययनं [-], नियुक्ति: [७५८], विभा गाथा [२२५२], भाष्यं [१३७...], मूलं - /गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
प्रत
सत्राक
श्रीआव- सति धर्मास्तिकायप्रदेशोऽधर्मास्तिकायप्रदेश इत्यादि वचनजातं सर्वमनुपपन्नं, देशभदेशशब्दयोः परमार्थतो धर्मास्तिकाया- नयविचारे श्यक मल-दिरूपदेशिवाचकतया पौनरुक्त्यदोषानुषङ्गात्। योऽपि च नोशब्द एकदेशवचनः सोऽप्येतन्मतेन सर्वथाऽनुपपन्नः, तत्राप्यु- देशदृष्टाय. वृत्ती तदोपानतिक्रमात्, तथाहि-नोशब्दः सम्पूर्ण वस्त्वभिदध्यात् वस्त्वेकदेशं वा?, यदि सम्पूर्ण ततस्तस्य प्रयोगो निरर्थको,ट्रान्तः तोशउपोजानाधर्मास्तिकायादिपदेनैव तस्याभिधानात् , अथ वस्त्वेकदेशमिति पक्षः सोऽप्यसमीचीनो, वस्तुनो देशाभावात, नहि वस्तुनो ब्दाश्च
भिन्नो देश उपपद्यते, तस्येति सम्बन्धाभावात् , अभेदे तु देश्येव न देश इत्युपपादितमेतत् , उकं च-"नोसद्दो सम्मत्तं ॥३८॥ देसं व वएज जइ समत्तं तो । तस्स पयोगे णत्यो अह देसो तो न सो वत्थु ॥१॥” (वि.२२५९) अत्र 'न सो वत्थुति
न स देशो वस्तु, भेदपक्षे अभेदपक्षे वा तस्यासम्भवादिति, येऽपि च नीलोत्पलादयः शब्दा लोकप्रसिद्धास्तेऽप्येतन्मतेन विचार्यमाणाः सर्वथाऽनुपपन्नाः, तथाहि-तन्मतेन सर्व वस्तु प्रत्येकमखण्डरूपं, न तस्य गुणाः पर्याया वा देशाः प्रदेशा| वा सर्वथा कथचिद्वा वस्त्वन्तररूपा वर्तन्ते, ततो नीलशब्देनापि तदेव वस्त्वखण्डमभिधीयते, उत्पलशब्देनापि तदेवेति, नीलोत्पलशब्दयोरन्यतरशब्देन तदर्थस्याभिधानात् द्वितीयशब्दप्रयोगो व्यथें इत्ययुक्का नीलोत्पलादयः शब्दाः, कृता प्रदेशदृष्टान्तभावनापि ।
तदेवमुक्ता नयाः, एतेषां च नयानामाद्याश्चत्वारो नया अर्थनयाः, मुख्यवृत्त्या जीवावर्धसमाश्रयणात् , शेषास्तु त्रयः शब्दादयो नयाः शब्दनयाः, शक्दत एवार्थभेदोपगमात् , उक्त च-"चत्वारोऽर्थनया ह्येते, जीवाद्यर्थविनिश्चयात् । त्रयः शब्दनयाः सत्यपदविद्यां समाश्रिताः ॥ १॥” अत्र 'सत्यपदविद्या समाश्निता' इति सत्यानि-अविपरीतानि, शब्दा
AGARIKAASARAMESSASSASS
दीप
अनुक्रम
~178~
