________________
आगम
(४०)
"आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) भाग-१ अध्ययनं [-], नियुक्ति: [२], भाष्यं , विभा गाथा [१६९], मूलं [-/गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
KI
सोनाम
प्रत
सत्राक
दीप अनुक्रम
इति न्यायात् ज्ञानपञ्चकादावुद्दिष्टस्याभिनिबोधिकज्ञानस्य स्वरूपममिधीयते, तच्चाभिनियोधिकज्ञानं द्विधा-श्रुतनिशि-४ मतिभेदः
तमश्रुतनिश्रितं च, तत्र शास्त्रपरिकर्मितमतेरुत्पादकाले शास्त्रार्थपर्यालोचनमनपेक्ष्यैव यदुपजायते तत् श्रुतनिश्रितम्- गा. ३ का अवग्रहादि. यत्पनः सर्वथा शास्त्रसंस्पर्शरहितस्य तथाविधक्षयोपशमभावत एवमेव यथावस्थितबस्तुसंस्पर्शि मतिज्ञानमा पजायते तदश्रुतनिश्रितम्-औत्पत्तिक्यादि, आह भाष्यकृत्-"पुर्व सुयपरिकम्मियमइस्स जं संपयं सुयातीतं । तन्निस्सियमियरं पुण अणिस्सियं मइचउक्कं तं ॥१॥"(वि.१६९) नन्वौत्पत्तिक्यादिकमप्यवग्रहादिरूपमेव ततः कोऽनयोः प्रतिविशेषः १, उच्यते, तदप्यवग्रहादिरूपमेव, केवलं शास्त्रानुसारमन्तरेणोपजायत इति भेदेनोपन्यस्तं, ननु 'तिवग्गसुत्तत्थगहियपेयाला' इति वचनात् तत्रापि किञ्चित् श्रुतोपकारादेव जायते, तस्कथमश्रुतनिश्रितमिति ?, सत्यमेतत् , वैनयिकी विहाय अश्रुतनिश्रित प्रतिपत्तव्यं, यस्तु वैनयिक्या अश्रुतनिश्रितेषु नन्धध्ययने नियुक्ती वा पाठः स बुद्धिसाम्यादिति कृतं | प्रसङ्गेन । तत्र श्रुतनिश्रिताभिनिबोधिकज्ञानस्वरूपप्रदर्शनार्थमाह
जग्गहोईह अवातो य धारणा एव होति चत्तारि । आभिणिबोहियनाणस्स भेयवत्य समासेणं ॥२॥" | अवग्रहणमवग्रहः, अनिर्देश्यसामान्यमात्ररूपार्थग्रहणमित्यर्थः, यदाह नन्यध्ययनपूर्णिकृत्-"सामन्नस्स रूवादिबिसेस४ाणरहियस्स अनिद्देस्सस्स अवग्गहणमयग्गह" इति, तथा इहनमीहा-सद्भूतार्थपर्यालोचनरूपा चेष्टा ईहि चेष्टाया'मिति वचदानात्, किमुक्तं भवति ?-अवग्रहादुत्तरकालमपायात् पूर्व सद्भतार्थविशेषोपादानाभिमुखोऽसद्भूतार्थविशेषपरित्यागाभिमुखः
मायोऽत्र मधुरत्वादयः शङ्खादिशब्दधम्मो दृश्यन्ते न खरकर्कशनिष्ठुरतादयः शादिशब्दधर्मा इत्येवंरूपो मतिविशेष ईहा,
In Edin
For
the Personal
wwwsanelibrary.orm
... अत्र मतिज्ञानस्य 'अवग्रह' आदि भेदा: वर्णयन्ते
~59~
