________________
आगम
(४०)
"आवश्यक'- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्ति:) भाग-१ अध्ययनं [-], नियुक्ति: [१], भाष्यं [-1, विभा गाथा [८५,१०६], मूलं [-/गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
प्रत
सूत्राक
दीप अनुक्रम
भेदानामित्यमुपन्यासे किचिदस्ति प्रयोजनमुत यथाकथविदेष प्रवृत्तः , अस्तीति ब्रूमः, किं तदिति चेत्, उच्यते, इह K मतिश्रुते सावदेकत्र वक्तव्ये, परस्परमनयोः स्वामिकालकारणविषयपरोक्षत्वसाधाद, तच्च प्रागेव भाषितं, अव-६
ध्यादिज्ञानेम्यश्च प्राक्, तद्भाव एवावध्यादिज्ञानसदावाद, उक्तंच-"जं सामिकाठकारणविसयपरोक्खचणेहि तुल्लाई। तभावे सेसाणि य तेणाईए मइसुय ॥१॥” (वि.८५) तत्रापि पूर्व मतिज्ञानं पश्चात् श्रुतज्ञानं, मतिपूर्वकत्वात् श्रुत
ज्ञानस्य, तथाहि-सर्वत्रापि पूर्वमहादिरूपं मतिज्ञानमुदयते पश्चात् श्रुतज्ञानं, आह च नन्यध्ययनचूर्णिकृत्-"तेसुवि दिय मइपुषयं सुयंति किच्चा पुष मइनाणं कयं, तस्स पिट्ठतो सुयं"ति, नन्वेते मतिश्रुते सम्यक्त्वोत्पादकाले युगपदुत्पति
मासादयता, अन्यथा मतिज्ञानभावेऽपि श्रुताज्ञानप्रसङ्कः, स चानिष्टः, तथा [पि] मिथ्यात्वप्रतिपत्तौ युगपदेवाज्ञानरूपसतया परिणमेते, ततः कथं मतिपूर्व श्रुतमिति, उक्तं च-"णाणाणण्णाणाणि य समकालाई जतो महसुयाई ।तो न सुर्य
मइपुषं मइनाणे वा सुअऽनाण॥१॥"(वि.१०६) नैष दोषो, यतः सम्यक्त्वोत्पादकाले समकालं मतिश्रुते लम्धिमात्रमेवाङ्गीकृत्य
प्रोष्येते न तूपयोग, उपयोगस्य तथाजीवस्वाभाव्यतः क्रमेणैव सम्भवात् , मतिपूर्व च श्रुतमुच्यते उपयोगापेक्षया, न ४ खलु मत्युपयोगेनासश्चित्य श्रुतमन्यानुसारि विज्ञानमासादयति जन्तुस्ततो न कश्चिद्दोपा, आह प-"इह लद्धिमइसुयाई
समकालाई न तूवयोगो सिं। मइपुर्व सुयमिह पुण सुयोवओगोमइप्पभवो ॥१॥"(वि.१०७) अथ मतिश्रुतयोः किंकृतो भेदः, उच्यते, लक्षणभेदादिकृतः, उक्तं च-"लक्खणभेया हेतुफलभावतो भेयइंदियविभागा । वागक्खरमूगेतरभेया भेओ मा. सुयाणं ॥१॥” (वि. १०८) तत्र लक्षणभेदाद् भेदो भाव्यते-अभिमुखं योग्यदेशावस्थितं नियतमर्थमिन्द्रियमनोद्वारेणात्मा
dan Education International
For
the Personal
मति-श्रुत ज्ञानस्य लक्षणभेदात् विशिष्ट अर्थाः
~54~