________________
आगम (४०)
“आवश्यक’- मूलसूत्र-१ (नियुक्ति:+वृत्तिः) भाग-१ अध्ययनं [-], नियुक्ति: -, भाष्यं -1, विभा गाथा [५३,५५], मूलं [-/गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित..आगमसूत्र-[४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक नियुक्ति: एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्ति:
||
||
प्रत सूत्रांक
=
दीप अनुक्रम
पतिः सावादालिखित इत्यादि, द्रष्टुब तदाकारदर्शनात् प्रत्ययो यथाऽयमिन्द्रो वर्चत इति, प्रणतिकृतश्च फलार्थिनः स्तोत्र प्रवर्णते, फलं च किश्चिदभीष्ट देवतानियोगात् प्राप्नुवन्ति, न तथा नामेन्द्रे नापि द्रव्येन्द्र, ततो नामद्रन्याभ्यामित्थं | स्थापनाया विशेषः, उक्तं च-"आगारोऽभिपाओ बुद्धी किरिया फलं च पारणं । जह दीसइ ठवर्णिद न तहा नामे न दविंदे ॥१॥" (भा० ५३) यथा स द्रव्येन्द्रो भावेन्द्रकारणतां प्रतिपद्यते प्रतिपन्नवान् वा भावेन्द्रतां उपयोगापेक्षायामपि तदुपयोगतामासादयिष्यति अवाप्तवान् वा न तथा नामेन्द्रो नापि स्थापनेन्द्र इति नामस्थापनाभ्यां द्रव्यस्य विशेषः, स्थापनाद्रव्यलक्षणव्यतिरिक्तस्वरूपं तु नामेति द्रव्यस्थापनाभ्यां नानो विभिन्नता, अपरस्त्वाह-भावमझलमेवैक भावानामेवार्थक्रियाकारित्वात् ये तु नामादयस्ते सङ्कल्पमात्रसम्पादितसत्ताका इति किं तेषामुपन्यासेन', तदेतदसम्यक्, नामादीनामपि भाववत् , तात्त्विकत्वात् तेषामपि भाववदविशेषेण शब्दतः प्रतीतेः, तथाहि-अविशिष्टे इन्द्रवस्तुन्युच्चरिते नामादिचतुष्टयमविशेषेण प्रतीतिमासादयति, किमनेन नामेन्द्रो विवक्षितः आहोश्चित् स्थापनेन्द्रो द्रव्येन्द्रो भावेन्द्रो वा इति !, ततो यथा घट इत्युक्ते कोऽनेन घटो विवक्षितो रक्तः कृष्णः शुक्ल: नीलो वेति शब्दतः प्रतीयमानाः सर्वेऽपि तात्त्विकास्तथैते नामादयोऽपीति, तथा च एतदेव साक्षेपपरिहारं भाष्यकृदाह-"इह भावोच्चिय वत्थु तदत्थमुन्नेहिं किं नु सेसेहिं ! । नामादओऽवि भावा जं तेऽविहु वरथुपजाया ॥१॥" (मा०५५) अत्र 'वत्थुपज्जाया' इति इन्द्रादिरूपस्य सामान्यवस्तुनो विशेषाः, इतश्च नामस्थापनाद्रव्याणि तात्त्विकानि भावमङ्गलाङ्गत्वात्, तदङ्गता तत्परिणामकारणत्वात् , तपाहि-मजलामिषानं सिद्धापभिधान चोपशुस भगवदईत्पतिमा वा रहा भूतबतिभावं भव्य
=
wwwjaintiorary.org
~34~
