________________
आगम
(४०)
प्रत
सूत्रांक
[-]
दीप अनुक्रम
[-]
Jan Education Inters
“आवश्यक”- मूलसूत्र-१ (निर्युक्तिः + वृत्तिः) भाग-१
अध्ययनं [-], निर्युक्ति: [ १२९], भाष्यं [-] वि० भा० गाथा [ १३९३ ], मूलं [- / गाथा-] मुनि दीपरत्नसागरेण संकलित.. आगमसूत्र - [४०], मूलसूत्र-[१] "आवश्यक" निर्युक्तिः एवं मलयगिरिसूरि-रचिता वृत्तिः
द्विघा, तद्यथा - जीवद्रव्यस्यानुयोगोऽजीवद्रव्यस्वानुयोगच, एकैकोऽपि चतुर्धा, तद्यथा-प्रम्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतय, उक्तं च- "दवस्स उ अणुयोगो, जीवद्दवस्स वा अजीवस्स । एक्केकंमि य एतो, हवंति दवाइया चउरो ॥ १ ॥” (वि. १३९३) तत्र द्रव्यतो जीव एकं द्रव्यं क्षेत्रतोऽसङ्घयप्रदेशावगाढः काठतोऽनाद्यपर्यवसितः भावतोऽनन्तज्ञानानन्तदर्शनचारित्रदेशचारित्राचारित्रागुरुलघुपर्यायवान्, एष जीवद्रव्यस्य द्रव्यादिमेदाच्चतुर्द्धाऽनुयोगः, अजीवद्रव्याणि परमाण्वादीनि,, तत्राजीवद्रव्यस्य द्रव्यादिभेदाच्चतुर्द्धाऽनुयोग एवं- द्रव्यतः परमाणुरेकं द्रव्यं क्षेत्रतो एकप्रदेशावगाढः कालतो जघन्येनैकं समयं द्वौ वा उत्कर्षतस्त्वसमेया उत्सर्पिण्यवसर्पिणीर्यावत् भावतस्त्वेकरस एकवर्ण एकगन्धो द्विस्पर्श इति एतेषां स्वस्थानेऽनन्ता रसादिपर्याया एकगुणतिकादिमेदेन द्रष्टव्याः, एवं व्यणुकादीनामपि अनन्ताशुकस्कन्धावसानानां | स्वरूपं द्रष्टव्यम् । उक्तो द्रव्यस्यानुयोगः, साम्प्रतं द्रव्याणामनुयोगोऽभिधीयते, सोऽपि द्विधा - जीवद्रव्याणामजीवनव्याणां घ, एकैकोऽपि चतुर्घा, तद्यथा-द्रव्यतः क्षेत्रतः कालतो भावतश्च, तत्र अनन्तानि जीवद्रव्याणि इति द्रव्यतः, जीवद्रव्याणि सर्वलोकापन्नानीति क्षेत्रतः, अनाद्यनिधनानि जीवद्रव्याणि इति कालतः, तथा अनन्तानि परमाण्वादीन्यजीवद्रव्याणि इति द्रव्यतः तानि समस्तलोकाश्रितानीति क्षेत्रतः तचत्सामग्रीवशात् तथा २ सादिपर्यवसानानि अनाद्यनिधनानि धर्मास्तिकायादिनीति वा कालतः, भावतोऽनुयोगो जीवद्रव्याणामजीवद्रव्याणां च यथा प्रज्ञापनायां, तथा च तत्र सूत्रम् - "कविद्दा णं भंते ! पजवा पक्षचा १, गोयमा ! दुविधा पनचा, तंजहा- जीवपजवा य अजीवपावा य, जीवपज्जवा णं भंते । किं संजा संबेजा भणता ?, गोषमा ! नो संखेजा नो असंखेखा अनंता, एव!
For Pitate & Personal Use Only
~276~
jainslibrary.org
