________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
પપ કહે કે હે શિષ્ય! તું કહે છે કે નથી, પણ ત્યાં જ છે. શિષ્ય ફરીથી કહ્યું કે નથી. ત્યારે ગુરુએ કહ્યું કે હે શિષ્ય! જે તાંસળામાં જળ છે તેમાંથી તું એક અંજલિ જેટલું જળ પી. ત્યારે શિષ્ય જળ પીવા લાગ્યો, કંઈક થોડું પીધું, પીતાંની સાથે જ શિષ્યને લૂણનો અનુભવ તે જ સમયે થયો અને કહ્યું કે હે ગુરુજી! લૂણ છે. એ જ પ્રમાણે તન, મન, ધન, વચનથી તથા તન, મન, ધન, વચનનાં જેટલાં કોઈ શુભાશુભ વ્યવહાર-ક્રિયા-કર્માદિક છે, તેનાથી સર્વથા પ્રકારે ભિન્ન સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી પરમબ્રહ્મ, પરમાત્મા સદાકાળ જાગતી જ્યોતિ જ્યાં (તેનો) નિષેધ છે ત્યાં જ છે અને તે સ્વાનુભવમાત્રગમ્ય છે.
કોઈ જીવ પોતાને આ પ્રમાણે માને છે, જાણે છે, કહે છે કે હું સિદ્ધપરમેષ્ઠી, પરમબ્રહ્મ, પરમાત્મા નથી.' તેની એકતા-તન્મયતા અર્થે દષ્ટાંત દ્વારા ગુરુ સમધાન આપે છે કે હે શિષ્ય! આ ભવનમાં તું ઉચ્ચ સ્વરથી આવો અવાજ કર કે “તું હી', ત્યારે ગુરુઆજ્ઞાનુસાર શિષ્ય તે ભવનમાં જઈને ઉચ્ચ સ્વરથી કહ્યું કે “તું હી'. ત્યારે તે ભવનના આકાશમાંથી પ્રતિઅવાજ - ધ્વનિ એવો જ આવ્યો કે “તું હી'. ત્યારે તે શિષ્યના અંતઃકરણમાં આવો અચળ નિશ્ચય થયો કે જે સિદ્ધ પરમાત્માની વાર્તા કર્ણ દ્વારા સાંભળતો હતો તે તો સ્વાનુભવગમ્ય માત્ર હું જ છું.
સિદ્ધપરમેષ્ઠી પરમાત્માને જે પોતાના સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવથી ભિન્ન સમજે છે, માને છે, કહે છે તેના સમાધાન અર્થે ગુરુ કહે છે કે તમારું તમારા જ સમીપ છે. અહીં ત્રણ દૃષ્ટાંત દ્વારા સ્વસ્વરૂપ સમ્યજ્ઞાનનો અનુભવ આપું છું, તે શ્રવણ કરો. જેમ એક સ્ત્રીએ પોતાની નથની નાકમાંથી કાઢીને પોતાના જ કંઠના
