________________
૧૪
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા અસંખ્યાત લોક પરમાણ જો મિથ્યાતભાવ, તે હી વ્યવહારભાવ કેવલી ઉક્ત હૈ; જિનકે મિથ્યાત ગયો, સમ્યકદરશ ભયો,
તે નિયતલીન વ્યવહારસે મુક્ત હૈ. વળી, કહ્યું છે કે
નિશ્ચય વ્યવહારમેં જગત ભરમાયો હૈ.' .
ભાવાર્થ - તે સ્વસ્વરૂપ સમ્યક્ સ્વાનુભવગમ્ય જ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુ તો સ્વભાવથી જ જેવી છે તેવી છે. જુઓ, ચિત્ર હસ્તાંગુલી સૂચક છે. પૂર્વપક્ષી જે વસ્તુને પશ્ચિમ તરફ માને છે, તે જ પ્રમાણે પશ્ચિમપક્ષી તે જ વસ્તુને પૂર્વ તરફ માને છે. વસ્તુ તો ન પૂર્વમાં છે કે ન પશ્ચિમમાં છે. નિરર્થક જ પૂર્વપક્ષી અને પશ્ચિમપક્ષી પરસ્પર વિરોધ પ્રગટ કરે છે, કારણ કે વસ્તુ સ્વસ્વભાવમાં સ્વભાવથી જ જેવી ને તેવી, જ્યાંની ત્યાં, ચલાચલરહિત છે. આ સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુનો જેને પૂર્ણ અનુભવ લેવો હોય તેણે પ્રથમ પોતાને પોતા દ્વારા તથા ગુરુ ઉપદેશથી આવો કલ્પી લેવો, આવો પોતાને માની લેવો કે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સૂર્ય સ્વભાવવસ્તુ પોતામાં સ્વસ્વભાવથી જ જેવી છે તેવી છે. જે સ્વભાવમયી વસ્તુમાં મૂળથી જ તર્કનો અભાવ છે, તે જ હું છું, એ પ્રમાણે પોતાને પોતા દ્વારા તથા ગુરુવચન દ્વારા કલ્પી લેવો. ત્યાર પછી ચિત્ર હસ્તાંગુલી મૌન સહિત એકાંત સ્થાનમાં બેસીને દેખ્યા જ કરો, દેખતાં દેખતાં દેખવું જ રહેશે. નાચવામાં મજા નથી પણ નૃત્ય - નાચ દેખવામાં મજા છે.
(દોહરો) સમ્યકજ્ઞાન સ્વભાવસે, સદા ભિન્ન અજ્ઞાન; ધર્મદાસ લુલ્લક કહે, પ્રેમચંદ તું માન.
