________________
ભ્રાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૧૨૯ જેમ શરબતમાં સાકર, ઇલાયચી, દૂધ, મરી, બદામબીજ, કેશર અને જળ મિશ્રિત અનેક પદાર્થો છે તે બધાય પોતપોતાના સ્વભાવ-ગુણ-લક્ષણમાં મગ્ન છે તોપણ (એ બધાનું) એક શરબત નામ છે; એ જ પ્રમાણે જીવ, પુદ્ગલ, ધર્મદ્રવ્ય, અધર્મદ્રવ્ય, આકાશદ્રવ્ય અને કાલદ્રવ્ય એ છ(દ્રવ્ય)મય સંસાર છે તેમાં જ્ઞાનગુણ જીવમાં છે, અન્ય પાંચ દ્રવ્યમાં નથી.
જેમ સમુદ્રમાં અનેક નદી-નાળાનાં જળ જાય છે તેમાં એવો વિભાગ નથી પડતો કે “આ જળ તો અમુક નદીનું છે અને આ જળ અમુક નદીનું છે. એ જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમય સ્વભાવસમુદ્રમાં એવો વિભાગ નથી કે આ જ્ઞાન તો જૈનનું છે, આ જ્ઞાન વિષ્ણુનું છે, આ જ્ઞાન શિવનું છે આ જ્ઞાન બૌદ્ધનું, આ તૈયાયિકનું, આ ચાર્વાકનું, આ પાતંજલિનું અને આ સાંખ્યનું છે' ઈત્યાદિક. વિભાગ, વિધિ, નિષેધ સ્વસ્વભાવ સમ્યજ્ઞાનાર્ણવમાં સંભવતાં નથી.
જેમ કોઈ પુરુષ સંનિપાત સહિત પોતાના ઘરમાં સુતો છે અને ભમ-ભ્રાંતિ સહિત કહે છે કે હું મારા ઘરમાં જાઉં છું'; એ જ પ્રમાણે સ્વયં જ્ઞાનમય જીવ પોતાના જ્ઞાનમય સ્વભાવ-મોક્ષથી જુદો નથી તોપણ ભમ-ભ્રાંતિથી મોક્ષમાં જવાની ઇચ્છા કરે છે.
- હવે આગળ ફક્ત-માત્ર દૃષ્ટાંત દ્વારા પોતાના પોતામાં પોતામય સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમય સ્વભાવસૂર્યનો અચળ અનુભવ લેવો.
