________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૧૧૧ પ્રમાણે મોહમદિરાને સ્વસમ્યગ્દષ્ટિ રહણ કરવા છતાં પણ સ્વસમ્યજ્ઞાન સ્વભાવને છોડી મોહ- મદિરાની સાથે અગ્નિઉષ્ણતાવતું એક તન્મયરૂપ થતો નથી.
જેમ વૃક્ષને લાગેલું ફળ એકવાર પરિપક્વ થઈ પડી જાય તો તે ફળ ફરીથી પલટાઈને તે વૃક્ષને લાગતું નથી, તે જ પ્રમાણે કોઈ જીવ અવસર પામી ગુરુઉપદેશ દ્વારા પોતાના પોતામાં પોતામય સ્વસમ્યજ્ઞાનાનુભવ-અચળ પરિપક્વ પૂર્ણાનુભવ થઈને એક વાર સંસાર-જગતથી ભિન થયા પછી તે ફરી પલટાઈને સંસાર-જગતથી તન્મયરૂપ થતો નથી.
અન્ય પણ ત્રણ દૃષ્ટાંત દ્વારા સ્વસમ્યજ્ઞાનાનુભવ લેવો. ૧. જેમ દહીંમાંથી માખણ-વૃત ભિન્ન થયા પછી ફરી પલટાઈને તે દહીંમાં મળતું નથી. ૨. વૃક્ષની જડ ઊખડી ગયા પછી કેટલાંક વખત સુધી તેના ફળ-ફૂલ-પાંદડાં લીલાં રહે છે પરંતુ પાંચ-દસ દિવસમાં (તે) પોતાની મેળે જ સુકાઈ જાય છે. ૩. ચણીક-ચણા શેકાયા પછી તે વાવે તો તે ઊગતા નથી અને ખાતાં સ્વાદિષ્ટ લાગે છે; તથા તલમાંથી તેલ નીકળી ગયા પછી તે પલટાઈને (તલની સાથે) મળતું નથી, ઇત્યાદિ.
જેમ સમુદ્ર છે તે ઘણાં રત્ન આદિ અનેક વસ્તુઓથી ભર્યો હોય છે, તે એક જળથી ભરેલો છે તોપણ તેમાં નિર્મળ નાની-મોટી અનેક લહેરો-કલ્લોલો ઉઠે છે તે બધી એક જળરૂપ જ છે; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમય સમુદ્ર છે તે રત્નત્રય અર્થાત્ સમ્યગ્દર્શન, સમ્યજ્ઞાન અને સમ્યફચારિત્ર એ ત્રણ રત્ન આદિ અનેક શુભ, અશુભ, શુદ્ધાદિક વસ્તુઓથી ભરેલો છે, તે એક સમરસ-જળથી ભરેલો છે તોપણ તેમાં નિર્મળ કુમતિજ્ઞાન, કુશ્રુતજ્ઞાન, કુઅવધિજ્ઞાન તથા મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યયજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન આદિ નાની-મોટી અનેક લહેરો-કલ્લોલો ઊઠે છે તે
