________________
૧૧૨
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
બધી એક સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી સ્વસમરસ જળ નીર જ છે.
જેમ લોદ અને ફટકડીના પુટ વિના મજીઠનાં રંગમાં ઘણા કાળ સુધી વસ્ત્ર ભીંજાયેલું રહે તોપણ તે વસ્ત્ર સર્વથા લાલ થતું નથી; એ જ પ્રમાણે જીવ, સંસારમાં ચિરકાળથી છે (તોપણ) તે સર્વથા પ્રકારે કદી કોઈ પ્રકારથી પણ પોતાના જીવસ્વભાવને છોડીને અજીવની સાથે એક-તન્મયરૂપ થતો નથી.
-
જેમ નિશ્ચયથી સુવર્ણ છે તે કર્દમની (કાદવની) વચ્ચે પડ્યું છે તોપણ તે કર્દમની સાથે તન્મય-લિપ્ત થતું નથી, સુવર્ણને તન્મયરૂપથી કાટ લાગતો નથી; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્દષ્ટિ જીવ નિશ્ચયથી સંસાર-કર્દમની વચ્ચે પડ્યો છે તોપણ તેની સાથે રાગ-દ્વેષરૂપ કાટ તન્મય-લિપ્ત થતો નથી.
,
જેમ શંખ, શ્વેત સ્વભાવવાળો છે, તે શંખ સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર અનેક પ્રકારનાં દ્રવ્યોનું ભક્ષણ કરે છે તોપણ તેના શ્વેતસ્વભાવને કૃષ્ણ કરવાને સમર્થ થઈ શકાતું નથી; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્દષ્ટિનો સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી વિશુદ્ધસ્વભાવ છે તે સચિત્ત, અચિત્ત અને મિશ્ર અનેક પ્રકારનાં દ્રવ્યોનો ભોગ-ઉપભોગ ભોગ-ઉપભોગ ભોગવવા છતાં પણ તેનો સ્વસમ્યજ્ઞાનમય વિશુદ્ધસ્વભાવ છે તેને અજીવ અચેતન - અજ્ઞાનમય ભાવ કરવાને સમર્થ થઈ શકાતું નથી.
જેમ હજારો મણ કાચના કટકામાં એક સાચું રત્ન પડ્યું છે તોપણ તે સાચું રત્ન પોતાનાં રત્નસ્વભાવ-ગુણલક્ષણાદિકને છોડી તે કાચના કટકા જેવું થતું નથી, એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્દષ્ટિ અનંત અજ્ઞાનમય સંસારમાં પડ્યો છે તોપણ તે પોતાના સ્વસમ્યજ્ઞાન સ્વભાવને છોડી અજ્ઞાનમય સંસારની સાથે તન્મયરૂપ-તસ્વરૂપ થતો નથી.
જેમ દૂધ અને જળ મળેલાં હોય તેમાંથી જે હંસ
