________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૧૦૩
છે તે ગોરસથી ભિન્ન નથી; તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માથી સુખ, સ્વસત્તાચેતન, જીવ, જ્ઞાનાદિક ભિન્ન નથી તથા સુખ, સ્વસત્તાચેતન, જીવ, જ્ઞાનાદિક છે તે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માથી ભિન્ન નથી.
જેમ ધૂળ ધોવાવાળો ધૂળધોયો જો સોનાની કણિકાને જાણતો નથી તો તે ધૂળ ધોવાનું ગમે તેટલું કષ્ટ કરે તો પણ તેને કદી પણ સુવર્ણનો લાભ થતો નથી. તે જ પ્રમાણે મુનિ, સાધુ, સંન્યાસી, ભોગી, જોગી કે ગૃહસ્થ આદિ કોઈ સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માને તો જાણતા નથી અને વ્રત, જપ, તપ, ધ્યાન, દાન, પૂજાદિક ઘણા પ્રકારનાં કષ્ટ કરે છે તો ભલે કરે પરંતુ તેને કદી પણ સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માનો લાભ થતો નથી.
જે યતિ, વતી, યોગી, જંગમમુનિ, પરમહંસ, ભોગી અને ગૃહસ્થ આદિ વેષમાં સ્વસમ્યજ્ઞાનાનુભવ અચળે થયો તે યતિ, વતી, યોગી, જંગમમુનિ, પરમહંસ, ભોગી અને ગૃહસ્થને ધન્ય છે! ધન્ય છે! ધન્ય છે!! હજાર વાર ધન્ય છે!!!
જેમ અગ્નિ દ્રવ્ય છે અને તેમાં ઉષ્ણતાનો ગુણ છે. હવે જો તે અગ્નિ ઉષ્ણતાના ગુણથી ભિન્ન થાય તો તે ઈધનને સળગાવી શકે નહીં તથા જો કદી અગ્નિથી ઉષ્ણગુણ ભિન્ન થાય તો તે શી રીતે સળગાવે? વળી, અગ્નિ જો ભિન્ન થયો તો પછી ઉષ્ણગુણ કોના આશ્રયે રહે? નિરાશ્રય થયેલો તે (ઉષ્ણગુણ) સળગાવવાની ક્રિયાથી રહિત થાય, (કારણ) ગુણ-ગુણી એકબીજાથી જુદાં થતાં તે કાર્ય-કારણપણા માટે અસમર્થ છે, પણ જો બન્નેની એક્તા-તન્મયતા થાય તો જ તે ક્રિયામાં સમર્થ થાય. એ જ પ્રમાણે સદ્ગુરુ ઉપદેશથી કેવલ જ્ઞાનગુણીની અને તેના દેખવા-જાણવારૂપ ગુણની એમ બનેની એકતા, તન્મયતા થાય ત્યારે તે સહજસ્વભાવથી જ
