________________
૧૦૨
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા ઉત્તર આ છે કે “સૂર્ય સૂર્યની અંદર તન્મયરૂપ રહે છે'. એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનસૂર્ય છે તે નિશ્ચયનયથી સ્વસમ્યજ્ઞાનસૂર્યમાં જ રહે છે.
જેમ પુષ્પમાં સુગંધ છે, તલમાં તેલ છે તથા દૂધમાં વૃત છે; એ જ પ્રમાણે આ લોકાલોકમાં તથા તન, મન, ધન, વચનમાં અને તન, મન, ધન, વચનનાં જેટલાં શુભાશુભ વ્યવહાર-ક્રિયા-કર્મ છે તેમાં અતન્મયપણે સહજ સ્વભાવથી જ સ્વસમ્યજ્ઞાન છે.
હે મુમુક્ષુમંડળ! સ્વસમ્યજ્ઞાનથી તન્મયરૂપ થઈને જુઓ તો કોણ વિધિ? અને કોણ નિષેધ?
જેમ દર્પણમાં કાળો, પીળો, લાલ અને લીલો આદિ અનેક રંગબેરંગી વિકાર દેખાય છે તે દર્પણથી તન્મય નથી; એ જ પ્રમાણે સ્વચ્છ સ્વસમ્યજ્ઞાનમય દર્પણમાં આ રાગ, દ્વેષ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ અને કામ-કુશીલાદિકના વિકાર તન્મય જેવા દેખાય છે તે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય પરમાત્માના નથી.'
જેમ કોઈ નૌકા રંગરંગીલી છે તે પણ (ઉતારુને) પાર ઉતારી દે છે, તથા કોઈ રંગરંગીલી નૌકા ન હોય તે પણ પાર ઉતારી દે છે; તે જ પ્રમાણે કોઈ ન્યાય, વ્યાકરણ, કોષ, અલંકાર, કાવ્ય અને જીંદાદિ યુક્ત સ્વાનુભવજ્ઞાનમય ગુરુ છે તે પણ સંસારસાગરથી પાર ઉતારી દે છે તથા કોઈ ગુરુ છે તે સ્વસમ્યજ્ઞાનાનુભવી તો છે પરંતુ ન્યાય, વ્યાકરણ, કોષ, અલંકાર, કાવ્ય, છંદાદિકરહિત છે છતાં તે પણ સંસારસાગરથી પાર ઉતારી દે છે.
જેમ ગોરસ પોતાનાં દૂધ, દહીં, ઘી, માખણ વગેરે પર્યાયોથી ભિન્ન નથી અને તે દૂધ, દહીં, ઘી, માખણ વગેરે
