________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૧૦૧ દેખીને ભોં-ભોં બોલે છે (જુઓ ચિત્ર); ત્યારે તેનો શબ્દ સાંભળીને શહેરનાં ઘણાં કૂતરાં પણ તે જ પ્રમાણે ભોં-ભોં બોલે છે; એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનાનુભવી જ્ઞાનીના સ્વમુખથી શબ્દ સાંભળીને સમ્યજ્ઞાનાનુભવરહિત મિથ્યાદષ્ટિ પણ એ જ પ્રમાણે બોલે છે કે “અમે જ પરમાત્મા છીએ' પણ એ મિથ્યાષ્ટિને આવો નિશ્ચય નથી કે શબ્દને તથા સમ્યજ્ઞાનીને પરસ્પર સૂર્ય-અંધકાર જેવો અંતરભેદ છે.
વળી, જેમ જેવું ખાય અન્ન, તેવું થાય મન', એ પ્રમાણે કોઈ મુમુક્ષુને ગુરુઉપદેશ દ્વારા સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનાનુભવરૂપ પ્રાપ્તની પ્રાપ્તિની અચળ અવગાઢતા થઈ, તેનું મન એવું થઈ જાય છે કે ઉપરથી તો તે વ્યવહાર કરે છે પણ અંદરમાં બધું સ્વપ્ન સમાન ભાસે છે તથા તેનું મન એવું થઈ જાય છે કે મારે મન તો છે પરંતુ હું મન નથી; વળી, મનના જેટલા શુભાશુભ વ્યવહાર છે–તે પણ હું નથી અને શુભાશુભ વ્યવહારનાં જેટલાં સુખ-દુઃખરૂપ ફળ છે તે પણ હું નથી; “હું એ એક શબ્દ છે, ‘હું' શબ્દને તથા મનાદિકને જાણું છું એ જ “સોડ'–આ સ્થળ પર્વત મન થઈ જાય છે (મન સાથેનો સંબંધ હોય છે.)
જેમ મેલા મળ-મૂત્રમાં રત્ન પડ્યું છે તે લેવા યોગ્ય છે પણ કોઈ મળ-મૂત્રની મલિનતા અને દુર્ગધથી દ્રષગ્લાનિભાવ ધારણ કરીને રત્નને ગ્રહણ કરતો નથી તો તે મૂર્ખ છે. એ જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનરત્ન તન, મન, ધન, વચનાદિમાં પડ્યું છે. કોઈ તન, મન, ધન, વચનાદિના શુભાશુભ વિકાર ભાળીને તેના પ્રતિ ગ્લાનિભાવ ધારણ કરીને સ્વસમ્યજ્ઞાનરત્નને તન્મયરૂપ ધારણ કરતો નથી તો તે મૂર્ખ મિથ્યાદષ્ટિ છે.
જેમ કોઈએ પૂછ્યું કે ‘સૂર્ય ક્યાં રહે છે? તો તેનો
