________________
૯૪
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા સ્વભાવથી જ ત્યાગી છે, અર્થાત્ જે સ્વસમ્યજ્ઞાન છે તેને પરવસ્તુનો સહજ સ્વભાવથી જ ત્યાગ છે જેમ કે - “યથા नाम कोऽपि पुरुषः परद्रव्यमिदमिति ज्ञात्वा त्यजति तथा सर्वान् परभावान् ज्ञात्वा विमुंचति ज्ञानी।'
જેમ નાટકની રંગભૂમિમાં કોઈ સ્વાંગ ધારણ કરીને નાચે છે તેને કોઈ જાણભેદુ જાણી લે છે કે તું તો અમુક છે' ત્યારે તે સ્વાંગ ધરનારો પુરુષ નાટકની રંગભૂમિમાંથી નીકળીને યથાવતું એટલે જેવો હતો તેવો બનીને રહે છે; તે જ પ્રમાણે આ લોકાલોકરૂપ રંગભૂમિમાં જીવ-અજીવ (બને) પુષ્પ-સુગંધની માફક એક બનીને ચોરાશી લાખ યોનિમાં નાચે છે. તેને જ્ઞાતા સદ્ગુરુએ કહ્યું કે તું તો જેમાં જ્ઞાનગુણ તન્મયરૂપ છે તે છે; આ મનુષ્ય-દેવ-તિર્યંચ-નારકી વા સ્ત્રી, પુરુષ, નપુસંકોદિ (બધા) સ્વાંગ છે (પણ) તું સ્વાંગ નથી. વળી, સ્વાંગની અને તારી સૂર્યપ્રકાશ માફક એક તન્મયતા નથી; તું એ સ્વાંગને જાણે છે પણ એ સ્વાંગ તને જાણતો નથી; તું જ્ઞાનવસ્તુ છે, અને આ જે મનુષ્યાદિક સ્વાંગ છે તે અજ્ઞાનવસ્તુ છે; જેમ સૂર્ય અને અંધકારનો મેળ નથી તેમ આ મનુષ્યાદિક સ્વાંગ છે તેનો અને તારો એક મેળ નથી; જેમ સૂર્યપ્રકાશ આ પૃથ્વી ઉપર છે તેનો અને પૃથ્વીનો મેળ છે તેમ, હે જ્ઞાનસૂર્યોદય! તારો અને આ મનુષ્યાદિક સ્વાંગનો મેળ છે. હે જ્ઞાન! જો, તું સર્વ માયાજાળરૂપ સંસારસ્વાંગથી વ્યતિરેક-ભિન્ન છે. શ્રવણ કરી સમજ. હું કહું છું. અંતમાં બે અક્ષર આવે છે તેના દ્વારા તારો તું જ સ્વાનુભવ લે. કુમતિજ્ઞાન, કુશ્રુતજ્ઞાન, કુઅવધિજ્ઞાન, મતિજ્ઞાન, શ્રુતજ્ઞાન, અવધિજ્ઞાન, મન:પર્યયજ્ઞાન અને કેવળજ્ઞાન-એ પ્રમાણે છે જ્ઞાન! તું બધાં ય સંસારસ્વાંગથી સ્વભાવથી જ ભિન્ન છે. તું મનુષ્ય નથી, દેવ નથી, તિર્યંચ નથી, નારકી નથી; તું સ્ત્રી,
