________________
૯૦
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા
જેમ કોઈ અગ્નિથી સળગતા ઘરમાંથી નીકળીને બહાર સડક વા માર્ગ-ચોગાનમાં ઊભો રહી પોકાર કરે છે કે “પેલી વસ્તુ સળગે છે, અમુક વસ્તુ બળે છે, ત્યારે તેને કોઈ કહે છે કે “તું તો નથી સળગ્યો, નથી બળ્યો? વા તું તો નથી સળગતો, નથી બળતો?' ત્યારે તે કહે છે કે હું તો નથી સળગતો, નથી બળતો, વા હું તો નથી સળગ્યો, નથી બળ્યો. પણ આ ઘર સળગે છે, બળે છે વા ઘરની અંદરની અમુક અમુક વસ્તુ સળગે છે, બળે છે.” એ જ પ્રમાણે કોઈ મુમુક્ષુ ગુરુઉપદેશથી આ ભમજાળરૂપ સંસારથી અલગ થઈને આ પ્રમાણે પોકારે છે કે “ફલાણો મર્યો વા ફલાણો મરે છે પણ હું તો નથી કર્યો કે ન મરું છું' ઇત્યાદિ. કોઈ મુમુક્ષુ તો ઉપર પ્રમાણે બોલે છે. વળી, જેમ બળતાસળગતા ઘરમાંથી કોઈ નીકળીને બહાર સડક-ચોગાનમાં પોતાના મનોમનથી આવો વિચાર કરે છે કે “ઘર સળગી ગયું, બળી ગયું, તથા ઘરની અંદરની શુભાશુભ અમુક અમુક વસ્તુ હતી તે પણ સળગી ગઈ, બળી ગઈ. હવે હું કોને શું કહું? અગર કહું તો પણ હવે તે વસ્તુનો વા અમુક શુભાશુભનો લાભ થવાનો નથી માટે બોલવું વૃથા છે.' એ જ પ્રમાણે કોઈ મુમુક્ષુ ગુરુઉપદેશથી ભ્રમજાળરૂપ સંસારથી અલગ થયા પછી વિચાર દ્વારા દેખે છે કે પુદ્ગલ, ધર્મ, અધર્મ, આકાશ, કાળ એ પાંચમાં તો જ્ઞાનગુણ સ્વભાવથી જ નથી અને મારો જે સ્વરૂપસ્વભાવ છે તે તો હવે ગુરુકૃપા દ્વારા જ્ઞાનની સાથે તન્મયરૂપ છે માટે બોલવું વૃથા છે.'—એમ કોઈ મુમુક્ષુ બોલતા નથી.
જેમ જ્વર(તાવ)ના જોરથી ભોજનની રુચિ જતી રહે છે; તે જ પ્રમાણે મોહકર્મની સાથે પોતાના સ્વભાવ સમ્યજ્ઞાનને એક, તન્મય સમજે છે, માને છે, કહે છે એવા
