________________
८८
સમ્યજ્ઞાનદીપિકા પુરુષોત્તમને ભોગ આપે છે તે પુરુષથી અલગ થઈને આપે છે પણ તન્મય બનીને ભોગ નથી આપતી.
જેમ કાજળથી કાળું કલંક તન્મયી છે; તે જ પ્રમાણે તન, મન, ધન, વચનાદિકથી તથા તન, મન, ધન, વચનાદિનાં જેટલાં કોઈ શુભાશુભ વ્યવહાર-ક્રિયા-કર્મફળ છે તેનાથી અજ્ઞાન તન્મયી છે.
જેમ સ્વચ્છ દર્પણમાં કાળા વસ્ત્રની પ્રતિચ્છાયા કાળી તન્મયવતું દેખાય છે તે પેલા દર્પણની નથી પણ કાળા વસ્ત્રની છે, અને કાળા વસ્ત્રથી તન્મયી છે; તે જ પ્રમાણે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય સ્વભાવદર્પણમાં આ દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મમય સંસારની પ્રતિચ્છાયા કર્મ-કલંકમય તન્મયી જેવી દેખાય છે તે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય દર્પણની નથી, પણ દ્રવ્યકર્મ, ભાવકર્મ, નોકર્મમય સંસાર છે તેની છે અને તે તેનાથી તન્મયી છે.
જેમ સ્વચ્છ દર્પણમાં અગ્નિની પ્રતિચ્છાયા તન્મયીવતું દેખાય છે તો પણ તેનાથી તે દર્પણ ઉષ્ણ (ગરમ) થતું નથી તથા એ જ સ્વચ્છ દર્પણમાં જળની પ્રતિચ્છાયા તન્મયવતુ દેખાય છે તો પણ તે દર્પણ શીતલ થતું નથી; એ જ પ્રમાણે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય દર્પણમાં રાગમય કામ-કુશીલાદિકની છાયારૂપ ભાવનો ભાસ થવા છતાં પણ તે (સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય દર્પણ) રાગમય થતું નથી તથા વૈરાગ્યરૂપ શીલ-વ્રતાદિકની છાયારૂપ ભાવનો ભાસ થવા છતાં પણ તે વૈરાગ્યમય થતું નથી. એ પ્રમાણે સ્વચ્છ સમ્યજ્ઞાનમય સ્વભાવથી એ રાગ-દ્વેષ તન્મયરૂપ નથી. - જેમ જળમાં ચંદ્રનું પ્રતિબિંબ છે તે હાથની પકડમાં આવતું નથી; તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી સિદ્ધપરમેષ્ઠી
