________________
ભ્રાંતિખંડન દષ્ટાંત
દ્વારા હું જાણું છું, પણ એ મારા સ્વસ્વભાવ સમ્યજ્ઞાનને જાણતાં નથી, એ પ્રમાણે પોતાને જાણે. તે સંબંધમાં કહ્યું છે કે - ‘આપ સમજકર ઘર નહીં જાણે, દૂજાકું ક્યા સમજાવે; ભ્રમણ કરે સંસાર જગતમેં, હૃદય હાથમેં નહીં આવે.' તથા
‘હે ભાઈ! જ્યાં સુધી અજ્ઞાન છે ત્યાં સુધી કુટુંબકબીલો છે, પણ જ્ઞાન થયા પછી તો આત્મા પોતે જ પોતામાં સમાય છે.'
८७
જેવી જેવી ઘર-કુટુંબ, બેટા-બેટીથી પ્રીતિ, પ્રેમ છે તેવી જ સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરમાત્માથી તન્મય અચળ પ્રીતિ, પ્રેમ થાય તો સહજમાં વગર યત્ને સંસાર-શુભાશુભથી પ્રેમ-રાગ તૂટી જાય.
વગર પરિશ્રમે જ
-
જેમ સૂર્યને સહજપણે જ અંધકારનો પ્રમાણે સ્વસમ્યગ્નાનસૂર્યને સહજપણે - ભ્રમજાળરૂપ સંસારનો ત્યાગ છે.
ત્યાગ છે તે જ સ્વભાવથી જ આ
જેમ કોઈ પુરુષ સ્ત્રીને ભોગવે છે પરંતુ પોતે સ્ત્રીથી તથા તેનાં ભાવ-ક્રિયા-કર્મલથી તન્મય-તસ્વરૂપ થઈને સ્ત્રીને ભોગવતો નથી. તે જ પ્રમાણે સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી પરબ્રહ્મ પરમાત્મા-પુરાણપુરુષોત્તમ પુરુષ છે, તે સર્વ સંસાર-ભ્રમજાળમાયાસ્ત્રીને ભોગવે છે પરંતુ જેમ અંધકારથી સૂર્ય ભિન્ન છે તેની માફક સંસાર-ભ્રમજાળ-માયાથી ભિન્ન થઈને ભોગવે છે, અર્થાત્ સંસાર-ભ્રમજાળ-માયાસ્ત્રીથી તથા તેનાં ભાવ-ક્રિયાકર્મલથી તન્મય-તસ્વરૂપ થઈને નથી ભોગવતો, માત્ર તેનો જ્ઞાતા-દ્રષ્ટા જ રહે છે.
જેમ સ્ત્રી પણ પુરુષને ભોગ આપે છે તે કાંઈ પુરુષથી તન્મય બનીને નથી આપતી; તે જ પ્રમાણે સંસારભ્રમજાલ-માયાસ્ત્રી છે તે સ્વસ્વરૂપ સમ્યજ્ઞાનમયી પુરાણ
