________________
ભાંતિખંડન દૃષ્ટાંત
૭૩ સ્વપ્ન સમયનો અને જાગ્રતસમયનો સંસાર થાય છે અને વિણસે છે.
જેમ સ્વપ્નાવસ્થામાં કોઈએ કોઈનું મસ્તક છેદન કર્યું, મારીને ગયો, તે વખતે પોતાને મર્યો સમજયો-માન્યો. વળી, એ જ (પુરુષ) જાગ્રત થયો ત્યારે કહેવા લાગ્યો કે “હું સ્વપ્નમાં મરી ગયો હતો.' એ જ પ્રમાણે આ જન્મ, મરણ, પાપ, પુણ્યાદિ (બધા) સ્વપ્નના ખેલ છે પણ એ ખેલનો તમાસો જે દેખું-જાણે છે તે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય જ્ઞાન છે.
જેમ કોઈ મતવાળો પોતાની માતાને માતા જ કહે છે, પરંતુ તેનો વિશ્વાસ શો? કારણ કે તે કોઈ વેળા પોતાની માતાને પોતાની સ્ત્રી માની લે તો તેનું પ્રમાણ શું? તે જ પ્રમાણે મતરૂપી મદિરામાં મદોન્મત્ત થયેલા આ જૈનમતવાળા, વિષ્ણુમતવાળા, શિવમતવાળા, વેદાંતમતવાળા અને બૌદ્ધમતવાળા વગેરે ષમતવાળા છે, તે સ્વસ્વરૂપ સ્વાનુભવગમ્ય સમ્યજ્ઞાનમયી સ્વભાવવસ્તુને અન્યની અન્ય પ્રકારથી માની લે-કહી દે તો તેનું પ્રમાણ શું?
જેમ માટીના જૂઠા ઘોડાની સાથે બાળક પ્રીતિ કરે છે તે પણ દુઃખી છે તથા કોઈ સાચા ઘોડાની સાથે પ્રીતિ કરે છે તે પણ દુઃખી છે, કારણ કે એકના (ખોટા) ઘોડાને કોઈ તોડે-ફોડે તથા બીજાના (સાચા) ઘોડાને પણ કોઈ ચારો-પાણી ન આપે વા મારે તો તે બન્ને દુઃખી જ છે); તે જ પ્રમાણે કોઈ જ માટી-પથ્થરની, ચિત્ર-કાષ્ઠની જૂઠી દેવમૂર્તિની સાથે પ્રેમ, પ્રીતિ કરે છે તે પણ દુઃખનું જ કારણ છે તથા કોઈ સાચા - સત્ય દેવની સાથે પણ પ્રેમ, પ્રીતી કરે છે તે પણ દુઃખનું જ કારણ છે, અર્થાત્ સ્વસમ્યજ્ઞાનમયી સ્વસ્વભાવવતુથી ભિન્ન થઈને પરવસ્તુની સાથે જે પ્રેમ, પ્રીતિ કરશે તે દુઃખાનુભવમાં લીન જ રહેશે.
