________________
૭૪
સભ્યજ્ઞાનદીપિકા
જેમ એક પુરુષ પાષાણ-ધાતુ-કાષ્ઠ અને ચિત્રની દેવમૂર્તિને ઘણા પ્રેમભાવથી પૂજા, પ્રણામ કરે છે, ત્યાં દૈવવશ પાષાણની મૂર્તિ તો ફૂટી ગઈ, તૂટી ગઈ, ધાતુની દેવમૂર્તિને ચોર-તસ્કર ઊઠાવી ગયા; કાષ્ઠની દેવમૂર્તિ અગ્નિમાં સળગીને ભસ્મ થઈ ગઈ તથા ચિત્રની મૂર્તિ મેઘ-પવન-હસ્તસ્પર્શદિક દ્વારા બગડી ગઈ. અતઃ તે ધાતુ-પાષાણાદિની દેવમૂર્તિમાં નાશ પામવા આદિ અનેક દૂષણનો પ્રત્યક્ષ અનુભવ થતો દેખીને પોતાના પોતામાં પોતામય સ્વસમ્યગ્નાનાનુભવગમ્ય સ્વભાવસ્વરૂપ પોતાને જ દેવ સમજીને ચુપચાપ રહે છે. (જુઓ ચિત્ર)
જેમ કોઈ પુરુષે કોઈ શાહુકારની દુકાનનાં દ્રવ્ય, સુવર્ણ, રત્નાદિકને દૂરથી દેખીને કહ્યું કે મને આ જેટલાં દ્રવ્ય, રત્નાદિક મારાથી દૂર-અલગ દેખાય છે તેનો મારે ત્યાગ છે; એ જ પ્રમાણે સ્વસ્વરૂપસ્વાનુભવગમ્ય સમ્યક્ કૈવલ જ્ઞાન છે, તેને આ સંસાર-લોકાલોકનો સ્વભાવથી જ ત્યાગ છે.
જેમ કોઈ ધનનો અર્થ પુરુષ રાજાને જાણીને તથા તેની દૃઢ શ્રદ્ધા કરી રાજાની (ઇચ્છા) અનુસાર ચાલે છે, રહે છે તેને (તે) રાજા દ્રવ્ય આપે છે; તે જ પ્રમાણે જો કોઈ જીવ પ્રથમ સ્વસમ્યક્ કેવલજ્ઞાનરાજાને પોતાના સ્વભાવગુણથી તન્મય સમજીને, જાણીને તેની દૃઢ, પરમાવગાઢ શ્રદ્ધા કરીને તે કેવલજ્ઞાનરાજાના અનુસાર ચાલે છે, રહે છે તો કેવલજ્ઞાનરાજા તેને સ્વભાવસમ્યજ્ઞાનમયી મોક્ષ આપે છે.
જેમ કોઈ મ્લેચ્છ સંસ્કૃત ભાષામાં ન સમજતો હોય તો (તે) મ્લેચ્છને મ્લેચ્છભાષામાં સમજાવવો. તે જ પ્રમાણે અજ્ઞાનીને અજ્ઞાન ભાષામાં સમજાવવો.
જેમ કોઈ કહે કે ‘આ બે રાજા પરસ્પર યુદ્ધ કરી રહ્યા છે', ત્યાં વિચારપૂર્વક જોઈએ તો એકબીજાનું લશ્કર લડે છે પણ
