________________
અમારે શા માટે માનવા કે પૂજવા જોઈએ ? શા માટે એમને વંદન કરવાં જોઈએ ?
શાસ્ત્રોની આજ્ઞા છે કે કોને વંદન કરવું ? કોને ન કરવું ? કેવો આચાર પાળવો ? કેવો ન પાળવો ? શાસ્ત્રોનાં વચન છે, આજ્ઞા છે. એટલે આ દ્વિધા. અને આને લીધે દોઢ સો-બસો વરસો પહેલાંનો એ સમય જૈન સંઘ માટે અંધકારયુગ ગણાયો. મહાન જ્ઞાનીઓ થયા, તો પણ સંઘર્ષોનો કાળ ! વિજયદેવસૂરિ પછી લગભગ પોણા બસો વર્ષોનો કાળ.
એટલું જબરૂં એ યતિઓનું શાસન કે ઉપાધ્યાય વિનયવિજયજી અને યશોવિજયજી જેવા કેટલાય મહાત્માઓ એના સંઘર્ષમાં આવી ગયા. સામસામા સંઘર્ષ, પ્રાયશ્ચિત્ત, શિક્ષા, માફીપત્રો, એકબીજાની વિરુદ્ધ આક્ષેપો, ઘર્ષણો, મારામારી - બધું ઘણું ઘણું. એ અંધકારયુગની વાતો વાંચીએ ને ત્યારે એમ થાય કે આજે તો આપણે ઘણા સારા છીએ. આવી મારામારી તો નથી કરતા ! હું મારા ગચ્છમાં છું, તમે તમારા ગચ્છમાં છો. આપણે ક્યાંય મારામારી નથી. હું તમને મારવા માટે ચાર જણાને ઉશ્કેરીને મોકલું એવું કશું જ નથી.
તો આ બે પરંપરા સામસામે - સમાંતરે ચાલી. એમાં યતિઓની સત્તા પ્રબળ હતી. જુઓ, વાત એવી છે કે યતિઓ પાસે એક તો સત્તા અને અધિકાર હતાં. ગચ્છની ગાદી હતી. તમને સંઘે અથવા વડીલોએ ભેગા થઈને હોદ્દો આપ્યો હોય; હવે એ મને માન્ય હોય કે ન હોય; માન્ય ન હોય તો હું તમને હેરાન કરું, તમને સતત ઘોંચપરોણો કર્યા કરું, પણ જાહેરમાં તો મારે તમને એ હોદ્દેદાર તરીકે સ્વીકારવા જ પડે ! કેમ કે સંઘે તમને નીમ્યા છે, એમાં હું તમારો ઇન્કાર કેવી રીતે કરી શકું ? એવું જ યતિઓનું હતું. સર્વ સત્તા એમના હાથમાં હતી; આજ્ઞા એમના હાથમાં. કોને ક્યાં ચોમાસું કરવાનું એ તેઓ નક્કી કરે.
8
