________________
વાતો ગળે નથી ઊતરતી. આવું તો કાંઈ બની ન શકે. વિશ્વામિત્ર અને મેનકાની કથા તો આપના ધ્યાનમાં જ હોય !
તમે વિશ્વામિત્રનું નામ સાંભળ્યું છે ? મેનકા અને વિશ્વામિત્ર. એક અપ્સરા ને એક ઋષિ. કમાટીબાગ મ્યુઝિયમમાં રાજા રવિવર્માનું દોરેલું ચિત્ર - પેઈન્ટિગ છે, જોઈ આવજો ! એમાં મેનકા નામની દેવાંગના વિશ્વામિત્રને ચલિત કરે છે, એનો તપોભંગ કરાવે છે. અભુત ચિત્ર છે.
જો કે તમારે તો ક્યાંય આવું આવે નહિ, ખરૂં? સીધી લાઈનના તમે માણસો ! “નિશાળેથી નીકળી, જવું પાંસરું ઘેર' - બરાબર ને ? ઓફિસથી ઘરે - ઘરેથી ઓફિસ ! એમાં વચ્ચે આવું મ્યુઝિયમ જેવું કશું આવે ખરું?
જરા સમય કાઢીને જોવા જજો. રાજા રવિવર્માનાં ચિત્રો. ગાયકવાડ સરકારે એમને અહીંયા રાખેલા અને ચિત્રો દોરાવરાવેલાં. એ અસલ ચિત્રો અહીં મ્યુઝિયમમાં છે. એમાં મેનકા ઋષિને ચલાયમાન કરે છે : વિશ્વામિત્રનો તપોભંગ !
તો રાજા પૂછે છે સાહેબ! विश्वामित्रपराशरप्रभृतयो येऽन्येऽम्बुपत्राशिनस्तेऽपि स्त्रीमुखपङ्कजं सुललितं दृष्ट्वैव मोहं गताः । आहारं सघृतं पयोदधियुतं भुञ्जन्ति ये मानवास्तेषामिन्द्रियनिग्रहः कथमहो ! दम्भः समालोक्यताम् ॥
વિશ્વામિત્ર શું ખાતા'તા એ ખબર છે? કંદમૂળ ખાતા'તા અને પાણી પીતા'તા. પડિયામાં પાણી પીએ અને ઝાડનાં પાંદડાં, મૂળા-ગાજર અને સૂરણનો કંદ, તથા ફળો આવું બધું ખાય. બીજું કાંઈ ખાતા નહિ. વિકાર કરે એવો કોઈ જ ખોરાક નહિ. એ પણ બાપડા મેનકા જેવી સ્ત્રીને જોઈને પાંચ ક્ષણમાં પાણી પાણી થઈ ગયા; ચલાયમાન થઈ ગયા. તો આ
