________________
માત્ર લાલિત્ય, માધુર્ય જ શબ્દ શબ્દ જોવા મળે છે. ઘીથી લચબચતો ગોળનો શિરો મોઢામાં મૂકતાં જ ગળે ઊતરી જાય તેમ આ ગ્રંથ વાંચતા તુરંત જ અર્થ બેસી જાય.
કહે છે - મને બોલવાનું કીધું ત્યારે કળાનાં નામ પણ ભૂલી ગયો. હૈયું થર થર ધ્રુજવા લાગ્યું, હાથ-પગ કાપવા લાગ્યા, શરીરે પરસેવો છૂટી ગયો, જાણે જીભ તો સીવાઈ જ ગઈ, આંખ ચકળવકળ થવા લાગી. વર્ણન લાંબું છે, પણ આપણો મુદ્દો આ છે કે ગુરુભગવંત કેવા રમૂજી હતા, તે જોવાનું છે. ગુરુભગવંતને શૈલરાજ એટલે અભિમાન અને મૃષાવાદ-જૂઠ બોલવાનાં માઠાં પરિણામો બતાવવાં છે તે વાત હસતા હસતાં કરી દીધી છે. આ જ નિપુણતા કહેવાય.
વાણિજ્યવિદ્યા – ગુરુભગવંત વ્યાપારની બધી રીત જાણતા હતા, તે જ રીતે બહુ જ સરસ રીતે વર્ણવી પણ શકતા હતા. છઠ્ઠા પ્રસ્તાવમાં જણાવે છે
धनमेव जगत्सारं धनमेव सुखाकरम् । धनमेव जगत्श्लाघ्यं धनमेव गुणाधिकम् ॥ धनमेव जगद्वन्द्यं धनं तत्तत्वमुत्तमम् । धनं हि परमात्मेति धने सर्वं प्रतिष्ठितम् ॥
જગતમાં ધન જ શ્રેષ્ઠ છે, વન્દનીય છે, જાણે ધનમાં જ બધું સમાયેલું છે. એ રીતે ધનની મહત્તા બતાવી છે. તો હવે, ખૂબ ખૂબ ધન હોવા છતાં પુત્ર પરદેશ કમાવા જાય છે ત્યારે પિતા પોતાના પુત્રને જે સલાહ આપે છે તે વાંચવા જેવી છે. અનુભવી વેપારીના મુખમાં શોભે તેવી વાણી છે. ___ वत्स ! सुखलालितस्त्वमसि सरलः प्रकृत्या, दवीयो देशान्तरम्, लोकाः कुटिलहृदयाः, वञ्चनप्रवणाः कामिन्यः, भूयांसो दुर्जनाः, प्रयोगचतुराः धूर्ताः, मायाविनो वणिजकाः, दुरधिगमाः कार्यगतयः ।
61
