________________
ન્યાય વિષય ઉપરનું પ્રભુત્વ તેમજ તેમની તીક્ષ્ણ બુદ્ધિનું દર્શન કરાવે છે.
શ્રીવીરવિભુના હાથે દીક્ષિત થયેલા અવધિજ્ઞાની ધર્મદાસગણિએ પોતાના પુત્ર રણસિંહના પ્રતિબોધ માટે બનાવેલ ઉપદેશમાલા ગ્રંથ ઉપર સિદ્ધર્ષિ મહારાજાએ લઘુ તેમજ બ્રહવૃત્તિ લખી છે. આ ગ્રંથ પ્રાચીનકાળથી વ્યાખ્યાનાદિમાં વંચાય છે. પ્રાયઃ દીક્ષિત બનેલા સર્વ શ્રમણ-શ્રમણી ભગવંતો આ ગ્રંથને કંઠસ્થ કરતા હોય છે. એમ કહેવાય છે કે દીક્ષા લીધા પછી મોહવશે સંયમમાં મન અસ્થિર બને, તેને સંયમ જીવનમાં સ્થિર કરવા માટે આ શ્રેષ્ઠ ગ્રંથ છે. આ ગ્રંથ ઉપર અનેક મહાપુરુષોએ વૃત્તિ લખી છે, એ જ આ ગ્રંથની મહાનતાને સાબિત કરી આપે છે.
અવધિજ્ઞાની રાજર્ષિના ટંકશાળી વચનો, તેના ઉપર સિદ્ધહસ્ત, પ્રતિભાવંત સિદ્ધર્ષિ મહારાજાની કલમ ઉપડે પછી પૂછવાનું જ શું બાકી રહે ? આ ગુરુભગવંતે પદાર્થનાં મૂળ સુધી જઈને તેના રહસ્યોનો ઉઘાડ કર્યો છે.
આ ગુરુભગવંતે ઉપમિતિભવપ્રપંચા કથા - ગ્રંથનું અતિ ઉત્તમ સર્જન કર્યું છે. આ એક જ ગ્રંથના સર્જનથી તેઓ વિશ્વપ્રસિદ્ધ બની ગયા, અમર બની ગયા. એવું બને કે ગ્રંથકારથી ગ્રંથ અમર બને, તો ક્યારેક ગ્રંથથી ગ્રંથકાર અમર બની જાય છે. જેમ શાંતસુધારસથી ઉપાધ્યાય વિનયવિજયજી અમર બની ગયા, તેમ ઉપમિતિ ગ્રંથની રચનાથી સિદ્ધર્ષિ મહારાજા અમર બની ગયા. આ ગ્રંથથી ઇતિહાસના પૃષ્ઠ ઉપર સુવર્ણાક્ષરે પોતાનું નામ અંકિત કરી દીધું. સાથે, દશમા સૈકાના શ્રેષ્ઠ સર્જકોની લાઈનમાં પોતાનું નામ પણ ઉમેરી દીધું. તેનાથી વધુ કહું તો - દશમા સૈકા પછીના દશ દશ સૈકા પસાર થવા
30.
