________________
આ ભગવંતોની નિસબત તો જુઓ ! એમણે ક્યાંય પોતે ક્યા ગામના હતા, કયા વર્ષમાં જન્મ્યા હતા, જ્યારે દીક્ષા લીધી હતી, ક્યારે પદવી પામ્યા હતા, આવી કશી જ વિગત ક્યાંય નોંધી નથી; ક્યાંય તેના શિલાલેખો નથી કોતરાવ્યા કે કોઈ ગ્રંથમાં નોંધ્યું નથી ! પોતે ઈતિહાસ રચી ગયા જરૂર, છતાં તેમનો ઇતિહાસ ભાગ્યે જ લખાયો ! જે થોડોઘણો મળે છે તેમાં ઇતિહાસ આછો પાતળો અને વધુ દંતકથાઓ છે. એમાંથી એમના સ્કેચને આપણે દોરવાનો છે, ઉપસાવવાનો છે, અને એમાંની કેટલીક વાતો આજે આપણે વાગોળવાની છે.
આજનો આપણો વિષય છે - શ્રીસિદ્ધસેન દિવાકરજી ભગવંત. મહાન ઋતધર પુરુષ ! એમના ગુરુનો એક નાનકડો પ્રસંગ કહું :
આચાર્ય ઔદિલસૂરિ ભગવંત ! વિહાર કરતાં કરતાં પોતે કોસલ નામે ગામમાં પધાર્યા છે. ત્યાં એક બ્રાહ્મણ, નામે મુકુંદ, મોટી ઉંમરનો – સાઠી વટાવી ગયેલો; એ વૈરાગ્યવાસિત થઈને એમની પાસે આવ્યો. ભગવંતને વિનંતિ કરી કે “મને સંસારથી ઉગારો !”
ભગવંતે એને ઉગાર્યો. દીક્ષા આપી. હવે દીક્ષા લે એટલે ભણવું તો પડે જ. મોટી ઉંમરનાને દીક્ષા નહિ આપવાનાં ઘણાં કારણો, એમાંનું એક કારણ આ : એ ભણી ન શકે. અને અમુક તો ભણવું જ પડે, એમાં છૂટકો જ નહિ.
આ આધેડ નૂતન સાધુને પણ ભણવા બેસાડ્યા. ઓતપ્રોત થઈ ગયા છે. ભણવા બેસે ત્યારે એવા લયલીન થઈ જાય કે પછી ગાથા ગોખે કે પાઠ કરવા માંડે ત્યારે ખ્યાલ ન રહે અને અવાજ મોટો થતો જાય ! પહેલાં ધીમે ધીમે બોલે, પણ પછી પોતાને પણ ખબર ન રહે અને છેક દરવાજા સુધી એમનો અવાજ પહોંચી જાય ! એ ગાથા બોલે એટલે બીજા બધા સાધુઓને અંતરાય પડે !
