________________
નિયતિ દ્વાર્નાિશિકાનો અનુવાદ પાશ્વચન્દ્રગથ્વીય ઉપાધ્યાય શ્રીભુવનચંદ્રજી મહારાજે કર્યો છે.
પરન્તુ ઉપલબ્ધ ધાત્રિશિકાઓની પ્રાચીન પ્રતિઓ ખૂબ ઓછી મળે છે, જે મળે છે તે પણ અત્યન્ત અશુદ્ધ જણાય છે, અને ગાઢ પરિશ્રમ કર્યા છતાં તેના ઘણાં સ્થાનો સંદિગ્ધ જ રહ્યાં છે. છતાં જે છે તેમાં અઢળક ખજાનો છે, જેને ખોબે ખોબે લૂંટાવીએ તો ય ખૂટે નહિ !
થોડો આસ્વાદ લઈએ –
સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીએ પોતાની પૂર્વાવસ્થામાં વેદો, ઉપનિષદો અને વિવિધ દર્શનોનો સઘન અભ્યાસ કર્યો હતો. તેથી તે તે વિષયની બધી જ બત્રીશીઓનું નિરૂપણ તે તે વિષયના અધિકારી આચાર્ય જ જાણે કરી રહ્યા હોય તેવું જણાય છે.
વળી, પોતે વાદવિદ્યાના પણ પારંગત આચાર્ય અને વાદવિજેતા પણ હતા. તેથી વાદવિષયક સર્વ વ્યવસ્થાઓનું નિરૂપણ તેમણે તદ્વિષયક બત્રીશીમાં કર્યું છે. અને છતાં આધ્યાત્મિક દૃષ્ટિએ તેમણે વાદોનું સહેજ પણ મહત્ત્વ નથી આપ્યું. તેઓ કહે છે કે –
अन्यत एव श्रेयांस्यन्यत एव विचरन्ति वादिवृषाः । वाक्संरम्भं क्वचिदपि, न जगाद मुनिः शिवोपायम् ॥ (८-७)
“શ્રેયનો માર્ગ એક તરફ રહી ગયો અને વાદવિજેતા ધુરન્ધરો બીજી દિશામાં જ દોડ્યું જાય છે ! વાણીના આડમ્બરને કોઈ જ્ઞાનીએ ક્યાંય મુક્તિનો ઉપાય કહ્યો નથી.”
કોઈપણ વાત-માન્યતાને એમ ને એમ જ ન સ્વીકારી લેવી પરન્તુ તેને તર્કની કસોટીએ ચકાસીને જ સ્વીકારવી એવો તેમનો દઢ આગ્રહ છે. માત્ર પ્રાચીન છે એટલા માત્રથી જ તેની હા માં હા કરવી એ તેમને માન્ય નથી –
