________________
पुरातनैर्या नियता व्यवस्थिति
તથૈવ સ િિિનત્ય સેતિ ? | तथेति वक्तुं मृतरूढगौरवा
હું ન નાત: પ્રથયડુ વિદિષ: . (૬-૨) પૂર્વના લોકોએ જે વ્યવસ્થા કરી છે તે, ઊંડો વિચાર કરતાં, આજે પણ જેમની તેમ કામ આવશે ખરી? મૃત અને રૂઢ વ્યક્તિ-વ્યવસ્થાઓનાં ગૌરવ ખાતર હા એ હા કરવા હું જભ્યો નથી, વિરોધીઓ વધતા હોય તો ભલે વધે !!”
શાસ્ત્રો - પરમ્પરાઓ અને ગ્રન્થોમાં આવતી દરેક વાતને આંખ મીંચીને સ્વીકારી ન લેવી, પરન્તુ યુક્તિથી ખરી ઊતરે પછી જ સ્વીકારવી, તે તેમના વ્યક્તિત્વનું એક સબળ પાસું છે.
केवलं शास्त्रमाश्रित्य, न कर्तव्यो विनिर्णयः । युक्तिहीनविचारे तु, धर्महानिः प्रजायते ॥ (बृहस्पतिस्मृतिः)
“માત્ર શાસ્ત્રને જ અનુસરીને કોઈ નિર્ણય ન કરાય. કારણ કે, યુક્તિ વિનાના વિચારોને અનુસરવાથી ધર્મહાનિ થાય છે.”
સ્વતંત્ર વિચારસરણી, ચાલુ પરમ્પરાથી જુદા પડવાનું સાહસ વગેરે તેમનાં પ્રમુખ લક્ષણો છે. સાથે જ પ્રચંડ સામર્થ્ય, ઊંડું જ્ઞાન, અગાધ શ્રદ્ધા, અનુભવ – આ બધાં પણ તેમનાં લક્ષણો છે.
ભગવાન મહાવીર સ્વામી પ્રત્યેની તેમની ઊંડી શ્રદ્ધા તેમની સ્તુતિઓમાં પ્રગટ થાય છે. ભગવાનને તેઓ કહે છે – तिष्ठन्तु तावदतिसूक्ष्मगभीरगाधाः,
સંસારસંસ્થિતિમસ્તવ વાવયમુદ્રાઃ | पर्याप्तमेकमुपपत्तिसचेतनस्य,
रागाचिषं शमयितुं तव रूपमेव ॥ (२-१५)
