________________
કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, કર્મ અને પુરુષાર્થ – આ પાંચ કારણોને એકાન્ત - જુદાં જુદાં અથવા એકલાં માનો તો તે મિથ્યાત્વ છે, જયારે તે પાંચેયને ભેગાં કારણરૂપે માનો તો તે સમ્યકત્વ છે.
ण हु सासणभत्तीमत्तएण सिद्धंतजाणओ होइ । ण वि जाणओ वि णियमा, पण्णवणाणिच्छिओ णाम ॥
શાસન પ્રત્યેની ભક્તિમાત્રથી કોઈ સિદ્ધાન્તનો જ્ઞાતા નથી થઈ જતો, (તેના માટે પરિશ્રમપૂર્વક અભ્યાસ કરવો પડે) અને સિદ્ધાન્તનો જ્ઞાતા હોય તે પણ કંઈ પ્રરૂપણા કરવાને લાયક નથી બની જતો, (તેના માટે ઊંડો અનુભવ જોઈએ).
जह जह बहुस्सुओ सम्मओ अ सिस्सगणसंपरिवुडो अ। अविणिच्छिओ अ समए, तह तह सिद्धंतपडिणीओ ॥
આ ગાથાનો બેઠો અનુવાદ ઉપાધ્યાયજી મહારાજે શ્રીપાળરાસમાં અવતાર્યો છે તે જુઓ – જિમ જિમ બહુશ્રુતને બહુજન સમ્મત, બહુલ શિષ્યનો શેઠો રે તિમ તિમ જિનશાસનનો વયરી, જો નવિ અનુભવ નેઠો રે..
જેમ જેમ બહઋતપણું મેળવે – ઘણા ગ્રંથો ભણી લે, ખૂબ લોકપ્રિય થાય અને ઘણા બધા શિષ્યોનો ગુરુ થાય, તેમ તેમ, જો સમય-આગમનો સાર ન જાણ્યો હો તો - જો અનુભવ ન હોય તો, તે જિનશાસનનો – સિદ્ધાન્તનો શત્રુ બને છે.
चरणकरणप्पहाणा, ससमय-परसमयमुक्कवावारा । चरणकरणस्स सारं णिच्छयसुद्धं न जाणंति ॥
જે સાધુઓ ચરણ-કરણને જ, અર્થાત્ ચારિત્રની ક્રિયાઓને જ મહત્ત્વ આપી સ્વ-આગમ અને પર-આગમનો અભ્યાસ કરતા નથી તેઓ, ચરણ-કરણના નિશ્ચયનયથી શુદ્ધ રહસ્યને જાણતા નથી - પામતા નથી.
20
