________________
જ પ્રેરણા તથા વિચારબીજો ગ્રહણ કર્યા છે. હરિભદ્રસૂરિજીએ શાસ્ત્રવાર્તાસમુચ્ચય, અનેકાન્તજયપતાકા, પદર્શનસમુચ્ચય ધર્મસંગ્રહણી, પંચવસ્તુક, ઉપદેશપદ વગેરે અનેક ગ્રન્થોમાં તેમના પ્રતિપાદિત પદાર્થોનો ઠેર ઠેર ઉપયોગ કર્યો છે, અને સિદ્ધસેનદિવાકરજીનો શ્રુતકેવલીરૂપે સમાદર કર્યો છે.
ઉપાધ્યાયજી મહારાજે તો સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીના વિદ્યાશિષ્યપણાની યોગ્યતા મેળવી છે. તેમની કૃતિઓનું અવલોકન કે અભ્યાસ ઘણાએ કર્યો હશે, પણ તેનું ઊંડું સર્વાગીણ રસપાન જેટલું ઉપાધ્યાયજી મહારાજે કર્યું છે તેટલું બીજા કોઈએ કર્યું નથી. તેમણે પોતાની સંસ્કૃત-પ્રાકૃત-ગુજરાતી ભાષાની અનેક કૃતિઓ ફક્ત સન્મતિતર્કના ત્રણ કાંડોના આધારે જ રચી છે. તે સિવાય પણ અનેક કૃતિઓમાં સન્મતિતર્કના પદાર્થો ગૂંથી લીધા છે, અને તેની લગભગ બધી જ ગાથાઓનું વિવરણ પોતાની કૃતિઓમાં જુદા જુદા હેતુસર કર્યું છે.
તે સિવાય, સિદ્ધસેનદિવાકરસૂરિજીના સમકાલીનઅકાલીન અનેક જૈનાચાર્યો – પૂજ્યપાદ, સમન્તભદ્ર, વટ્ટકેર, મલવાદી, જિનભદ્રગણિ, સિહક્ષમાશ્રમણ, ગન્ધહસ્તી, અકલંકદેવ, વિરસેન, વિદ્યાનન્દી, શીલાંકાચાર્ય, વાદિવેતાળશાન્તિસૂરિજી, વાદી દેવસૂરિજી, હેમચન્દ્રાચાર્ય – કે જેઓ જૈન દર્શનના ક્રમિક વિકાસનાં સોપાન-સમા છે, એવા આ બધા આચાર્યોએ તેમના ગ્રન્થોના પદાર્થોનો ઉપયોગ, તેમની સાક્ષી, તેમનાં ઉદ્ધરણો વગેરે બધું જ પોતાના ગ્રન્થો-શાસ્ત્રોમાં ખૂબ છૂટથી અને અત્યન્ત સન્માનપૂર્વક કર્યું છે, તે જ જણાવે છે કે તેમના ગ્રન્થો કેવા પ્રભાવક છે!
સન્મતિતર્ક ગ્રન્થનાં કેટલાંક ઉદાહરણો જોઈએ – कालो सहाव णियई, पुव्वकयं पुरिसकारणेगंता । मिच्छत्तं ते चेवा, समासओ होंति सम्मत्तं ॥
19
